Book Title: Updeshpad Mahagranth
Author(s): Haribhadrasuri, Munichandrasuri, Hemsagarsuri, Ratnatrayvijay
Publisher: Ranjanvijay Jain Pustakalay
View full book text
________________
૫૨૬
ઉપદેશપદ-અનુવાદ
મૂર્છા-બેશુદ્ધિ વળી ગઇ.
હવે રાજા સૈન્યપરિવાર સહિત આવે છે, એટલે ઘોડાની કઠોર ખરીથી ઉખડતી અને આકાશમાં ઉડતી પૃથ્વીની રજનો સમૂહ દરેક દિશામાં એવો ફેલાઇ ગયો કે, સૈનિકલોકનો દૃષ્ટિ-સંચાર મંદ પડી ગયો અર્થાત્ આગળ શું છે ? તે કંઇ પણ દેખી શકાતું ન હતું. હવે પેલો ભૂખ્યો બેભાન રાજા અત્યારે રાજમાર્ગથી બહાર પડેલો હતો, તેને કોઇએ ન દેખ્યો, એટલે નરસુંદર રાજાના ઉતાવળથી ચાલતા તલવારની ધારા કરતાં પણ અતિશય તીક્ષ્ણ રથના ચક્રના અગ્રભાગથી અવંતી-રાજના ગળાનો છેદ થઇ ગયો. જ્યારે નરસુંદર રાજાએ અવંતીરાજાને ક્યાંય ન દેખ્યો, ત્યારે તેની શોધ કરવા લાગ્યા,તો પણ ક્યાંય પત્તો ન લાગ્યો. પછી દેવીને બોલાવી. ઘણી બારીકીથી તપાસ કરી. કોઇક જગો પર ઘણી ધૂળથી વીંટળાયેલ સમગ્ર કાયાવાલાને કોઇ પ્રકારે દેખ્યો. તેવા પ્રકારની અવસ્થાવાળા રાજાને દેખીને દેવીને પારાવાર શોક ઉત્પન્ન થયો. ત્યાર પછી પોતાના ખોળામાં તેને બેસાડીને પોતે અગ્નિ-સાધના કરી અર્થાત્ બળીને મૃત્યુ પામી.
નરસુન્દર રાજાને તો આનાથી ભવનો નિર્વેદ થયો. ખરેખર આ ભવસ્થિતિ અતિ નિન્દનીય છે. અચિન્તિત એવા પ્રકારના અનર્થ-સમૂહને પમાડનારી આ સંસારની પરિસ્થિતિ છે. ત્યાર પછી તે રાજાએ સર્વ આહારનો કાયમ માટે ત્યાગ કરવા રૂપ અનશન કર્યું. કોઇ પણ ધાર્મિકપુરુષ પાસે સર્વજ્ઞનાં આગમવચન શ્રવણ કરતાં શ્રદ્ધાનરૂપ એકાગ્રતા પ્રાપ્ત કરી. અનશન કરી મૃત્યુ પામી બ્રહ્મદેવલોકમાં ઉત્પન્ન થયો. કોઇક સમયે સમવસરણમાં તીર્થંકર ભગવંતનાં દર્શન થયાં. ત્યાં સમ્યક્ત્વ-પ્રાપ્તિ થઇ, તથા સંસારને મર્યાદિત સ્થિતિવાળો કર્યો. દરેક ભવમાં ઉત્તરોત્તર સુખની અધિકતા પ્રાપ્ત થવા લાગી. ત્યાર પછી નરક અને તિર્યંચ બે ગતિમાં પ્રવેશ કર્યા વગર નરસુન્દર સજાને સાતમાં ભવે મોક્ષ થશે. (૯૮૮ થી ૯૯૪) આ ત્રણે અનુષ્ઠાનો કથંચિત્ એક જ છે, એમ દર્શાવતા કહે છે
-
૯૯૫–આ કુરુચંદ્ર વગેરે ત્રણેનાં અનુષ્ઠાનો મોક્ષને અનુકૂળ ભાવગર્ભિત જ ઉદાહરણો છે, માતા-પિતાનાં વિનયાદિક કાર્યો વ્યવહારથી નિશ્ચયને પમાડનારાં કાર્યો છે. જો એમ છે, તો તેમને ફલમાં તફાવત કેમ પ્રાપ્ત થયો ? એવી શંકાનું સમાધાન કરતાં જણાવે છે કે, વૈરાગ્યભાવમાં જે વિશેષ તારતમ્ય થાય, તે કારણે ફલમાં ફરક પડી જાય, એમ સમજવું. જેમ માધુર્ય સમાન હોવા છતાં પણ શેરડીનો રસ, સાકર, ગોળ, વરસાદના કરા વગેરેની મધુરતામાં ફરક પડે છે. સામાન્યથી વૈરાગ્ય હોવા છતાં સતત અભ્યાસ વગેરે અનુષ્ઠાનોમાં પરસ્પર ભાવભેદ રહેલો છે. માટે ફલમાં ફરક પડે છે. (૯૯૫) આ પ્રમાણે હોવાથી
૯૯૬–ત્રણે પ્રકારનાં આ અનુષ્ઠાનો આજ્ઞાનુકૂલ આચરણરૂપ સમ્યગ્ અનુષ્ઠાનો છે. પારમાર્થિક-વ્યવહારનય દૃષ્ટિથી આ વાત સમજવી. આમાં હેતુ જણાવે છે. અનુબંધક, માભિમુખ અને માર્ગપતિત સિવાય ઉપરોક્ત અનુષ્ઠાનો અહિં બીજા જીવોમાં હોતાં નથી. જે અપુનર્બંધક આદિક ત્રણ જણાવ્યા, તેઓ સમ્યગ્ અનુષ્ઠાનવાળા-આજ્ઞાનુસારી જ હોય છે. (૯૯૬)
