Book Title: Updeshpad Mahagranth
Author(s): Haribhadrasuri, Munichandrasuri, Hemsagarsuri, Ratnatrayvijay
Publisher: Ranjanvijay Jain Pustakalay
View full book text
________________
૫૦૪
ઉપદેશપદ-અનુવાદ યુક્ત છે. ૯૬૬
પડિલેહણા, પ્રમાર્જના, જયણારૂપ બાહ્ય ચેષ્ટા અને ધ્યાન-ભાવનારૂપ અત્યંતર ચેષ્ટા આ બેમાં અધિક શોભન ચેષ્ટા કોને ગણવી ?” આ પ્રમાણે માતા-પિતાએ પૂછયું, ત્યારે રાજપુત્રે જવાબ આપ્યો કે-“એક બીજાને હરકત ન પહોંચે, કોઈની પ્રધાનતા કે અપ્રધાનતાનું નિવારણ ન થાય, બંને સમાન રીતે જે કાલે શોભા પામે અને જે વખતે જેની કળા વૃદ્ધિ પામે, તે વખતે તે ચેષ્ટા શોભન ગણાય. જે કાળે જે પ્રસિદ્ધિરૂપે વિસ્તાર પામે, ત્યારે તે જ શોભન ગણાય-એમ સમજવું. ઘણા લોકની અંદર પ્રસિદ્ધિ પામેલ સ્વરૂપવાળો “રાજા' વગેરે શબ્દરૂપ વાચ્યની જેમ.
બાહ્ય અને અત્યંતર ચેષ્ટાઓ પરસ્પર વિલક્ષણ હોવાથી આ બંનેનો ભેદ છે. એકબીજાના સહકારયોગે બંને પ્રશસ્ત છે-એમ ભાવ સમજવો. આ પ્રમાણે વ્યવહારનય મત કહીને હવે નિશ્ચયનય મત કહે છે-અત્યંતર ધ્યાન-ભાવનારૂપ ચેષ્ટા, તે પડિલેહણા અધિક બાહ્ય ચેષ્ટાને દૂષિત કરતી નથી. વૃક્ષ જેમ પોતાની છાયાને નક્કી કરતો નથી, તેમ બાહ્ય ચેષ્ટા આ ક્રમથી અત્યંતર ચેષ્ટાને, જેમ વૃક્ષ મૂળને છોડતું નથી. આ પ્રમાણે નિશ્ચયનય અને વ્યવહારનયવાળા કહે છે કે, એક એક ચેષ્ટા ઉભયરૂપ છે-એટલે આ બાહ્ય-અત્યંતરરૂપ ચેષ્ટા એક-બીજામાં ઓતપ્રોત સમજવી. (૯૬૮)
ત્યાર પછી કુરુચન્દ્ર કુમારને જે બન્યું, તે કહે છે. આ પ્રકારે માત-પિતાની સેવા રૂપ પ્રતિપત્તિ કરવાથી તેને જ્ઞાનાદિ રૂપ મોક્ષમાર્ગનો લાભ થયો. દુર્ગતિના દ્વારને બંધ કરનારી, સુદેવત્વ, સુમાનુષત્વ રૂપ સદ્ગતિ તેમ જ મોક્ષગતિને પમાડનારી એવી પ્રવ્રજયા આરાધના પ્રાપ્ત થઈ. (૯૬૯) “સતતાભ્યાસ’ નામનું પ્રથમ ઉદાહરણ સમાપ્ત. “વિષયાભ્યાસ” નામનું ઉદાહરણ –
(વિષયાભ્યાસ ઉપર મેના પોપટનું દૃષ્ટાંત ) ૯૭૦–પોતાની પ્રિયાસહિત કીર (પોપટ), મેના બંનેએ તીર્થંકર પરમાત્માની આશ્રમંજરીની પુષ્મકલિકાઓથી પૂજા કરી,તે રૂપ પુણ્યાનુબંધી પુણ્યયોગે આ જગતમાં સુખપરંપરા એટલે કલ્યાણની શ્રેણિ પ્રાપ્ત કરી. (૭૯૦) સુખપરંપરા-પ્રાપ્તિનું કારણ કહે છે -
૯૭૧-સુંદર વર્તન કરવાપણું ઇત્યાદિ પ્રશસ્ત - કુશળ પરિણામના કારણથી, વળી જેનું પરિણામ-ફળ પણ સુંદર છે, એવા અનુકૂલ વિષયના ભોગવટાથી ઉત્પન્ન થએલ સુખનો હેતુ હોવાથી, નક્કી આ સર્વિકલંક-રહિત પુણ્યનું જ ફળ છે. અર્થાત્ પુણ્યાનુબંધી પુણ્યના યોગે સર્વ લક્ષણયુક્ત એવા પત્ની, પુત્રાદિક પદાર્થો પ્રાપ્ત થાય. વળી આત્માને અનાચારરૂપ પાપોના સેવનથી દૂર રાખનાર થાય છે. કહેવાનો આશય એ છે કે-“શુદ્ધ પુત્ર, પત્ની વગેરે સારો પરિવાર પ્રાપ્ત થવાથી સર્વ ક્રિયાઓમાં પુરુષને તેમના આધીન રહેવાનું હોવાથી સ્વપ્નમાં પણ તેને અતિચાર સેવવાનો સંભવ હોતો નથી. (૯૭૧) હવે જે જન્મના અનુભવ વડે કરીને સુખપરંપરા પામ્યો, તે જણાવતાં કહે છે –
