Book Title: Updeshpad Mahagranth
Author(s): Haribhadrasuri, Munichandrasuri, Hemsagarsuri, Ratnatrayvijay
Publisher: Ranjanvijay Jain Pustakalay
View full book text
________________
૪૯૫ વ્યસનોવાલા સાથે વિશ્વાસરસ ઉત્પન્ન થાય છે.” કહેવું છે કે-“મૃગલાઓ-મૃગલાઓ સાથે સંગ કરીને તેને અનુસરે છે, ગાયો ગાયોની સાથે, અશ્વો અશ્વોની સાથે, મૂર્ખાઓ મૂર્ખાઓની સાથે. પંડિતો પંડિતોની સાથે સંગ કરે છે, સમાન વર્તન અને સમાન વ્યસનવાળાઓ સાથે મૈત્રી થાય છે.”
સમય જતાં શેઠપુત્ર સાથે છાત્રનો વિશ્વાસ બંધાઈ ગયો. ત્યાર પછી માયાપ્રયોગથી પહેલાં રાજાએ અર્પણ કરેલ માણિક્યને શેઠપુત્ર ન જાણે તેવી રીતે તેના આભૂષણના ડાભડામાં છાત્રે સેરવી દીધું. નગરમાં વાત ફેલાઈ કે, રાજાનું આભૂષણ ખોવાયું છે. પડદો જાહેર કરાવ્યો છે, જે કોઈએ દેખ્યું કે સાંભળ્યું હોય, તેણે તે રાજઆભૂષણ આપી દેવું.” કોઇએ ન કહ્યું, એટલે નગરલોકોના દરેકના ઘરમાં તપાસ કરવાની શરુઆત કરી. એમ કરતાં શેઠપુત્રના ઘરનો વારો આવ્યો અને તપાસ કરતાં તેની રત્ન-કરંડિકામાંથી તે માણિકય પ્રાપ્ત થયું, એટલે રાજસેવકો તેને મારવા લાગ્યા. ત્યારે યક્ષે સેવકોને કહ્યું કે, “એને મારો નહિ. આ ગુનાનું અને પ્રાયશ્ચિત્ત પ્રાપ્ત થયેલું છે, વિચારીને તેની શુદ્ધિ કરાશે.” - ત્યાર પછી તેને આ વિષયનો ઘણો ભય ઉત્પન્ન થયો. સમજી શકાતું નથી કે, “કયા પ્રકારે આ અપરાધની શુદ્ધિ થશે ?” શેઠપુત્ર વિચારવા લાગ્યો કે, “રાજમાણિકયની મેં ચોરી કરી અને તે કારણે મારામાં દોષની સંભાવના ઉત્પન્ન થઈ, પરંતુ તે અપેક્ષાએ તો હું દોષિત નથી, તો પણ હવે મારે શું કરવું ? એ પ્રકારે યક્ષને અભ્યર્થના કરી કે, “મારા નિમિત્તે રાજાને પ્રાર્થના કરી કે, કોઇક તેવા અતિદંડથી અથવા સુકોમળ કોઈક દંડ કરીને મને મુક્ત કરે.” તેની પ્રેરણાથી યક્ષે તેમ કર્યું. “તને તેવી શિક્ષા થશે કે, જેથી તારા શરીરને શિક્ષા કર્યા સિવાય બીજું કોઈ પ્રાયશ્ચિત્ત કરાવવાનું હું અપાવરાવીશ.” પેલાએ કબૂલ કર્યું. એ પ્રમાણે યક્ષે તેના પરિણામ જાણી લીધા. ત્યાર પછી રાજાને પ્રાર્થના કરી. રાજાએ કહ્યું કે, “બંને હાથમાં તેલનો ભરેલો વાટકો લઈને ભ્રમણ કરવું. જો તે વાટકામાંથી એક પણ બિન્દુ ભૂમિ પર પડે, તો તેનો નક્કી વધ કરવામાં આવશે.' જીવિતના અર્થીએ તે વાત સ્વીકારી કે, “હું મારી શક્તિ પ્રમાણે કહેલી વાતની સાધના કરીશ.” એ પ્રમાણે તેના સ્વીકાર પછી તેની ચારે દિશા બાજુ ખુલ્લી તલવારધારી ચાર પુરુષો તેના ફરતા ખડા રાખ્યા. અને તેમને આજ્ઞા કરી કે, “આ મારી આજ્ઞામાં જ આનો પ્રમાદ થાય, તો તમારે તરત જ આજ્ઞા પ્રમાણે શિક્ષા કરવી - એટલે તરત તેનો વધ કરવો.” ત્યાર પછી તેલથી સંપૂર્ણ ભરેલો વાટકો તેણે હાથમાં ગ્રહણ કર્યો તેના ચિત્તની ચંચળતા કરવા માટે રાજાએ ત્રણ માર્ગો, ચોક, ચૌટાના માર્ગોમાં, દુકાનોની શ્રેણિમાં નાટક, વારાંગનાઓ, મીઠાઇઓ, વાજા, સંગીતો આદિ રૂપ મહોત્સવોની જગા જગા પર ગોઠવણો કરાવી. જીવિત-રક્ષણની પૂર્ણ વાંછાથી તેલથી ચીકાર ભરેલો વાટકો હોવા છતાં, કાયા, વચન અને મનના સર્વ વ્યાક્ષેપોને દૂર કરી એવા યત્નથી ધીમે ધીમે ચાલ્યો કે, ત્રિભેટા, ચોક, ચૌટામાં શું થાય છે? તેનો તેને બિલકુલ ખ્યાલ નથી અને ત્રણે યોગનું ચેકીકરણ કરી એક ટીપું ન ઢળે, તેની પૂર્ણ કાળજી રાખી એમ કરી અખંડ તેલપાત્ર લાવી રાજા પાસે સ્થાપન કર્યું. અત્યંત દુષ્કર, જેનો અધ્યવસાય કરી શકાય નહિ, એવી વસ્તુ રાજાએ સંપાદન કરીને તેને પ્રેરણા કરી કે, “દુષ્કર પદાર્થને કરી આપનાર અપ્રમાદ વસ્તુ છે. તો તું ફોગટ એમ કેમ
