Book Title: Updeshpad Mahagranth
Author(s): Haribhadrasuri, Munichandrasuri, Hemsagarsuri, Ratnatrayvijay
Publisher: Ranjanvijay Jain Pustakalay
View full book text
________________
૪૯0
ઉપદેશપદ-અનુવાદ સખીએ એ મૂલિકાનો પ્રયોગ એટલા માટે કર્યો કે, “આટલા કાળ સુધી મને અપ્રીતિથી અપમાનિત કરી, તો તેનો બદલો લઉં.” એ અભિપ્રાયથી તેનો ચૂર્ણાદિ મિશ્રણવાળો માંત્રિક યોગ્ય કર્યો અને પતિના ઉપર અજમાવ્યો. “મણાં, મંત્ર, ઔષધિઓનો પ્રભાવ કોઈ અચિન્ત હોય છે. એ પ્રમાણે પોતાના ભર્તારનું બળદમાં પરિવર્તન થઈ ગયું. પોતાના પતિની તેવા પ્રકારની અવસ્થા દેખીને તે વિલખી થઈ, કાયર બની ગઈ. ચિંતા કરવા લાગી કે, “હવે આ પાછો બળદમાંથી પુરુષ ક્યારે થશે?” ત્યાર પછી તેને જંગલમાં ચરવા લઈ જવા માટે કેટલીક ગાયો એકઠી કરી. પત્ની તેની પાછળ પાછળ ભ્રમણ કર્યા કરતી હતી.
કોઇક સમયે એક વિદ્યાધર-યુગલ વડલાની શાખાનું અવલંબન કરી રહેલું હતું, ત્યારે તેમના જોવામાં આ કૃત્રિમ બળદ આવ્યો. પોતાની ભાર્યાને વિધાધરે કહ્યું કે, આ સ્વભાવે મનુષ્ય છે, પરંતુ તેને બળદ છે. તેને પેલી વિધાધરીએ પૂછયું કે, ફરી આ મનુષ્ય કેવી રીતે બનશે ? તેણે કહ્યું કે, મૂળિયાથી. વિધાધરીએ પૂછયું કે, “આ મૂલિકા ક્યાંથી મળી શકશે ? (૯૦૪)
વિધાધરે હ્યું કે, “આ જ વડલાની નીચે મૂળમાં જ તે છે.' એમ કહીને વિદ્યાધર-યુગલ અદશ્ય થયું. આ સમગ્ર વૃત્તાન્તને વડ નીચે બેઠેલી બળદની પત્નીએ સાંભળી લીધી. ત્યાર પછી તે ઘરે પાછી ગઈ. ચિંતા કરવા લાગી કે, “આ મૂલિકા કેવી રીતે મેળવવી? છેવટે તે સ્ત્રીએ એવો સંકલ્પ કર્યો કે, અહિ જેટલી વિવિધ વનસ્પતિઓ છે, તે સર્વ કાપી કાપીને તે બળદને ચારી તરીકે ખવડાવું તેમ કરવા લાગી, એમ કરતાં તે મૂલિકા બળદના ખાવામાં આવી ગઇ, તે મૂલિકાના ભક્ષણથી ફરી તે માનવ બની ગયો.” આ ન્યાયથી અહિ ગંભીર તત્ત્વ-વિચારના ચાલુ અધિકારમાં આ ધર્મરૂપી મૂલિકા એટલા માટે મેળવવાની જરૂર છે કે,વિપરીતજ્ઞાનરૂપી પશુભાવને પલટાવવામાં જે સમર્થ છે, માટે અત્યાર સુધી તો લોકમાં વર્તી રહેલા દેવ, ગુરુ અને ધર્મો અનેક પ્રકારના છે, તેના વિષયક સમ્યગૃજ્ઞાનના અભાવમાં અત્યારે તો સામાન્યથી અહિં સર્વ દેવતાના આરાધના રૂપ ધર્મતત્ત્વ સાધવાનું છે. જે દેવાદિકો જેટલી ઉચિત પ્રતિપત્તિપૂજાને યોગ્ય હોય, તેટલી પ્રતિપત્તિ કરવી અને તે પણ શિષ્યલોકમાં રૂઢ હોય, તેવા વૈભવ ઉપાર્જનાદિ ન્યાયનું ઉલ્લંઘન થતું નથી, તેમ અવિરોધપણે તે ધર્મ, દેવ, ગુરુની આરાધના કરવામાં પ્રયત્ન કરવો. જેમ બળદપણું ચાલ્યું જવાથી મનુષ્ય થયો, તેમ અહિં સંસારીપણા રૂપી બળદાણાનો ધ્રાસ થયો અને જીવરૂપી મનુષ્યપણું અર્થાત્ કેવલ જીવના લક્ષણ-વિવેકવાળી, જ્ઞાનવાળી અવસ્થારૂપ મનુષ્યપણું પ્રાપ્ત કર્યું. આ સાંભળીને રાજાને ઘણો આનંદ થયો કે- આ મહાત્માનું માધ્યસ્થ મહાન છે.” આ પ્રમાણે સમજાવવાથી જૈનદર્શનની પ્રશંસારૂપ ઘણી પ્રભાવના થઇ.ત્યાર પછી શાસનનું ગૌરવ વધાર્યું. દર્શન વિષયક રાજાની ભક્તિએ પોતાના આત્મક્ષેત્રમાં સમ્યક્ત્વ-બીજનું રોપણ કર્યું. આ પ્રમાણે આગળ કહી ગયા તેમ ગીતાર્થ આચાર્યની જેમ જ્ઞાની ગીતાર્થ ગુરુઓ મોટા ભાગે હિત જ કરે. કહી ગયા તેવા આચાર્ય-સમાન લોક નિપુણ હોય છે, તો શ્રુત-ચારિત્રધર્મની આરાધના લક્ષણ ધર્મમાં બુદ્ધિશાળી પુરુષે નિર્ણયના હેતુરૂપ પ્રમાણ નક્કી કરવું જોઇએ. આ કારણે અગીતાર્થને પ્રમાણ ભૂત ગણવાથી અનર્થ થાય છે, તે કારણથી તેના સમાન આકાર ધારણ કરનાર એવા
