Book Title: Updeshpad Mahagranth
Author(s): Haribhadrasuri, Munichandrasuri, Hemsagarsuri, Ratnatrayvijay
Publisher: Ranjanvijay Jain Pustakalay
View full book text
________________
૪૮૧ હોય, તે નિષેધ દેશના રૂપે ઉપદેશ આપવામાં કોઈ દોષ ગણેલો નથી. તેમાં આગમમાં આ પ્રમાણે વિધાન કરેલું છે કે –
| (શ્રાવક નિર્જરા ક્યારે કરે ?) “ન્યાયથી મેળવેલું હોય, સાધુને કહ્યું તેવું, નિર્દોષ અન્ન કે પાણી અને આદિ શબ્દથી વસ્ત્ર, પાત્ર, ઔષધ, વસતિરૂપ દેય પદાર્થો, દેશ,કાળ, શ્રદ્ધા, સત્કાર અને ક્રમયુક્ત આત્માના કલ્યાણ અર્થે સંયતોને દાન કરવું.” તથા “હે ભગવંત ! તેવા રૂપવાળા શ્રમણ કે માહણ કે જેમણે પાપકર્મોનો નાશ કર્યો છે, તેનાં પચ્ચકખાણ પણ કરેલાં છે, તેવા મહાત્માઓને પ્રાસુકઅચિત્ત-એષણીય-નિર્દોષ અશન-પાન ખાદ્ય, સ્વાદ્ય રૂપ પદાર્થોનું દાન આપીને તેવા શ્રાવક શું કરે છે ? “હે ગૌતમ ! તેવો શ્રાવક એકાંત નિર્જરાજ કરે છે.”
હે ભગવંત ! તેવા પ્રકારના શ્રમણ કે માહણ કે જેમણે ભૂતકાળનાં પાપકર્મની નિંદા અને ભવિષ્યકાળને અંગે સંવર કરેલો હોવાથી વર્તમાનમાં પણ પાપકર્મના પ્રત્યાખ્યાનત્યાગવાળા હોય, તેવા સાધુ ભગવંતને અપ્રાસુક એટલે સચિત્ત અને અષણીય-દોષવાળા આહાર-પાણી, ખાદ્ય, સ્વાદ્ય પદાર્થોથી પ્રતિલાબે-તો તેવા દાન આપનાર શ્રાવક શો લાભ મેળવે ?” “હે ગૌતમ ! તે શ્રાવકને ઘણી નિર્જરા અને અલ્પ પાપકર્મ લાગે.” તથા –
- “તેવા પ્રકારના શ્રમણ કે માહણ જેણે ભૂતકાળના પાપની નિંદા–ગાહ કર્યા નથી અને ભવિષ્યકાળનાં પાપનાં પ્રત્યાખ્યાન કર્યા નથી, તેને પ્રાસક કે અપ્રાસુક નિર્દોષ કે અનિર્દોષ એવા અશન, પાન, ખાદ્ય કે સ્વાદ્ય પદાર્થોથી પ્રતિલાભનાર શ્રાવક શું કરે છે ?-શું મેળવે છે? તો કે, એકાંત પાપકર્મ કરનાર થાય છે. તથા મોક્ષ માટે જે દાન કહેલાં છે, તેની આશ્રીને આ વિધિ કહેલો છે. જયારે જિનેશ્વરોએ અનુકંપાદાનનો તો ક્યારેય પણ નિષેધ કરેલો નથી. શક્તિના સમર્થપણામાં નભાવી શકાતું હોય, તેવા કાળમાં અશુદ્ધ આહાર-પાણી ગ્રહણ કરનાર અને આપનાર બંનેને અહિતકારી ગણાય. રોગીના દષ્ટાંતથી, જો અસમર્થ હોય, નિર્વાહ કરી શકવા સમર્થ ન હોય તેવા કાળ અને ક્ષેત્રમાં આપનાર અને લેનાર એ બંનેને હિતકારક દાન કહેલુ છે.”
આધાકર્મી આહારને આશ્રીને આગમમાં આમ કહેલું છે કે, “દાન દેવા યોગ્ય સાત ક્ષેત્રોરૂપ પાત્રમાં ભક્તિપૂર્વક અને દેવા યોગ્ય એવા દીન, હીન, અપંગ, દુઃખી એવા વર્ગને અનુકંપાબુદ્ધિથી વિધિયુક્ત દાન અપાય છે.વળી જે દાનસ્વભાવથી વિરુદ્ધ ન હોય-એ પ્રમાણે સ્વજનો તથા પોષણ કરવા યોગ્ય વર્ગનો જેમાં વિરોધ થતો ન હોય, તેને દાન કહેવાય. વ્રતમાં રહેલા હોય, તે પાત્ર ગણેલા છે. આ પ્રમાણે જિનેશ્વર કહેલા આગમમાં વ્યવસ્થા નક્કી થયેલી છે, હવે તે આગમરૂપ આજ્ઞાનું ઉલ્લંઘન કરી વિધિ અને પ્રતિષેધ કરનારને દોષ લાગે છે. આ પ્રમાણે જીવવધ વગેરે લક્ષણસ્વરૂપ આ દોષ મહાવાક્યોના અર્થથી જ જાણી શકાય તેવો છે. (૮૭૯).
મહાવાક્યર્થને સમેટતા ઐદંપર્યને કહે છે –
