Book Title: Updeshpad Mahagranth
Author(s): Haribhadrasuri, Munichandrasuri, Hemsagarsuri, Ratnatrayvijay
Publisher: Ranjanvijay Jain Pustakalay
View full book text
________________
४६०
ઉપદેશપદ-અનુવાદ આચારનું સેવન કરે છે, તેઓને જે નુકશાન થાય છે, તે બતાવે છે –
૮૦૦-તાલપુટ ઝેર, શસ્ત્રો, અગ્નિ વગેરે પદાર્થો મૂછ પમાડીને એકલા ચોથા આરામાં નહિ, પરંતુ આ દુઃષમાં કાળરૂપ પાંચમા આરામાં પણ પ્રાણોછોડાવી મૃત્યુ પમાડે છે. તે પ્રમાણે માંદગી આદિ વગર કારણના સમયે પણ નિર્બળ કારણ આગળ કરીને જે સાધુઓ ધર્મથી વેગળા બની અપવાદમાર્ગની નિષ્કારણ સેવન કરે, તો તે સર્વ અવસ્થામાં ચારિત્રનો ધ્વંસ કરનાર થાય છે. (૮૦૦) આનાથી ઉલટી રીતે કહે છે –
૮૦૧-હવે ગ્લાનપણાવાલી અવસ્થા અને તેના સરખા બીજા કારણોનાં આલંબનથી વિરુદ્ધ પદાર્થનું સેવન થાય, તો પણ પરમાર્થથી તે અસેવનરૂપ જ સમજવું. કેમ ? તો કે, કારણે પ્રતિસેવન કરવામાં મનની પરિણતિ ભગવાનની આજ્ઞામાં વર્તે છે. ભગવંત આવી અસહાય અવસ્થામાં આમ કરવાનું ઉપદેશેલું છે. આજ્ઞા જેના હૃદયમાં વસેલી હોય અને તે કદાચ અપવાદે દોષસેવન કરે, તો પણ તે શુદ્ધ મોક્ષનો હેતુ છે. (૮૦૧)
આ પ્રમાણે કારણસર પ્રતિસેવા કરવામાં આવે, તો પણ શુદ્ધભાવ મોક્ષનો હેતુ છે એમ દર્શાવીને અત્યારે અકૃત્ય એવા પદાર્થ કરવામાં આવે, તો પણ ભાવશુદ્ધિ પાપનો ક્ષય કરનાર થાય છે. તે વાત લોકમાં પ્રસિદ્ધ એવા દષ્ટાંતથી કહે છે –
૮૦૨–લોક અને લોકોત્તર માર્ગથી વિરુદ્ધ પદાર્થ સેવન કરવામાં આવે, તો પણ પશ્ચાત્તાપથી યુક્ત એવો નિષ્કપટ-શુદ્ધભાવ એટલે પરિણામ તે પણ પાપના ક્ષય કરનાર કારણ તરીકે સ્વશાસ્ત્રમાં અને બીજા મતવાલાઓનાં તીર્થોમાં સામાન્યથી ગણાવેલ છે. તેઓના શાસ્ત્રમાં આ પ્રમાણે કહેલું છે કે –
ઝાઝવાનાં જળને તત્ત્વરૂપ યથાર્થ દેખતો, તેનાથી ઉગ પામ્યા વગર કંઇપણ સ્કૂલના પામ્યા વગર તેની મધ્યમાંથી એકદમ પસાર થઈ ચાલ્યો જાય છે, તે પ્રમાણે ભોગોને પણ ઝાંઝવાના જળ સરખા સ્વરૂપથી માનતો અને અસંગપણે નિરાગ ચિત્તથી ભોગવે, તો પણ તે પરમ-ઉત્તમગતિ મેળવે છે. લોકમાં ચોરનું ઉદાહરણ કહેલું છે, તેના અનુસારે (૮૦૨) તે દાંત હવે વિચારે છે –
(ચોરનું ઉદાહરણ) * ૮૦૩ થી ૮૦૬ – કોઈક સ્થાનમાં બે ચોરોએ પોતાના બંનેના ભોગ માટે સમાન માલિકીપણે દ્રવ્યની ચોરી કરી હતી. તેમાં એક ચોર પોતાના આત્માને અંતઃકરણથી ઠપકો આપતો કહે છે કે, “આવી ચોરીનું અકાર્ય કરનાર મને ધિક્કાર થાઓ.” આ પ્રમાણે પશ્ચાત્તાપ થવાથી ચોરી સંબંધી થયેલા પાપનો ક્ષય થયો, એટલે તેને ચોરપણાનો અભાવ થયો. કેવી રીતે ? કોઇક તેવા નિમિત્તથી રાજપુરુષોએ તેમના ઉપર ચોરીની શંકા થવાથી પકડ્યા અને દિવ્ય કર્યું. તેમાં તપાવેલા લોઢાના અડદ અને તેવા બીજા પ્રકારે શુદ્ધિ કરી. ફરી પણ ગુદામાં શૂલી ભોંકી, આ વગેરે દેવતાના પ્રભાવથી તે ચોરને કશી આંચ ન આવી. તથા ચોરે વિવિધ પ્રકારનાં અકાર્ય કરેલાં અને પારકું દ્રવ્ય ભોગવવાના સમયે એકને ઘણો પશ્ચાત્તાપ થયો. એ
