Book Title: Updeshpad Mahagranth
Author(s): Haribhadrasuri, Munichandrasuri, Hemsagarsuri, Ratnatrayvijay
Publisher: Ranjanvijay Jain Pustakalay
View full book text
________________
૪૬૨
ઉપદેશપદ-અનુવાદ કરનારા આજ્ઞાબાહ્ય હતા, તેઓને કદાપિ આ ચારિત્ર પ્રાપ્ત થતું નથી, માટે આ દુઃષમાં કાળમાં પણ પ્રયત્ન પૂર્વક યથાશક્તિ આ ચારિત્રનું પાલન કરવું. (૮૧૦) એટલા જ માટે કહે છે–
૮૧૧ ચારિત્ર આરાધના કરવાથી બુદ્ધિવાળા આત્માએ પોતાની સ્વેચ્છાથી પ્રવૃત્તિ કરનારા એવા પાસત્યા આદિકના દત્તનું સર્વથા આલંબન ન લેવું. કેવી રીતે ? તે કહે છે
આ ભરતક્ષેત્રમાં કજિયા કરનારા, ઉપદ્રવ કરનારા, અસમાધિ કરનારા, અશાંતિ કરનારા, એવા માથા-મુંડન કરાવનારા ઘણા થશે અને શ્રમણો ઘણા અલ્પ થશે.” એ વચનના આધારે વિચાર કરીને પાસત્થા વગેરેના દાતોનું અવલંબન કરીને અસંયમમાં પ્રવૃતિ ન કરવી. તેવા પ્રકારનો અપવાદ સેવવાનો પ્રસંગ ઉત્પન્ન થાય, ત્યારે લાભ-નુકશાન-ગુરુ-લાઘવનો વિચાર કરનારા ગીતાર્થ સાધુએ કદાચિત્ તેવી પ્રવૃત્તિ સેવન કરનારા બનવું પડે, તે સૂચવનારું એકાન્ત પદ મૂળગાથામાં જણાવેલ છે. “શાસ્ત્રમાં ઉત્સર્ગો ઘણા વિસ્તારથી કહેલા છે, અપવાદો પણ ઘણા પ્રકારના કહેલા છે. એકેયનું ઉલ્થન કર્યા સિવાય જેમાં ઘણા ગુણયુક્ત અનુષ્ઠાન થાય, તે પ્રકારે આત્મહિતદષ્ટિથી સાધના કરવી.” લોકોત્તર આચાર વિષયમાં આજ્ઞા એ જ ધન માનનારા પુરુષો હોય, તેને જ પ્રમાણભૂત ગણવાડ, (૮૧૧)
શંકા કરી કે, “આગમ, શ્રત, આજ્ઞા, ધારણા અને જીત એમ પાંચ વ્યવહારો કહેલા છે.” એ વચનના પ્રમાણ્યથી આચરિતને પણ પ્રમાણે કહેલું છે, તો પછીએમ કેમ કહેવાય છે કે, “જે આજ્ઞા એ ધન માનનારા હોય, તે પ્રમાણ ગણાય છે.” એમ હૃદયમાં વ્યવસ્થા કરીને કહે છે –
૮૧૨–આચરણા કહેલી છે, તે આજ્ઞાથી અવિરુદ્ધા એટલે વિરોધ વગરની હોય, તેવી ગ્રહણ કરવી - એટલે આગળ કહી ગયા, તેમ જેનાથી દોષો રોકાય અને જેનાથી પૂર્વે ઉપાર્જન કરેલાં કર્મો ક્ષય પામે-એવા લક્ષણવાળી આજ્ઞા સહિત આચરણ માનેલી છે. એમ હોય તો જ કરવા લાયક પદાર્થોમાં ઉદાહરણ પ્રમાણ ગણાય. વિપરીતમાં જે બાધક હોય, તે કહે છે. એમ ન હોય તો એટલે કે, આજ્ઞાવિરુદ્ધ આચરણ કરવામાં તીર્થકર ભગવંતની આશાતના, તેમા વચનનો વિલોપ કરેલો ગણાય. તે આચરણા એટલે જીતનું લક્ષણ કહે છે(૮૧૨)
असढेण समाइन्नं, जं कत्थति केणती असावजं । । न निवारियमन्नेहि य, बहुमणुमयमेयमायरियं ॥ ८१३ ॥
૮૧૩–માયાહગિત એવા પુરુષે આચરેલું હોય, જેમ કે, ભાદ્રપદ શુક્લ ચતુર્થીના દિવસે પર્યુષણાપર્વની આચરણ કરવા માફક, કોઇક ક્ષેત્રમાં, કે તેવા પ્રકારના કાળમાં સંવિગ્ન ગીતાર્થપણું વગેરે ગુણવાળા કાલકાચાર્ય વગેરે તેવા કોઈકે મૂલ અને ઉત્તર ગુણોની આરાધનામાં વિરોધ ન આવે, તેવું અસાવધ, તેમજ તેવા પ્રકારના ગીતાર્થ પુરુષોએ જેનું નિવારણ ન કર્યું હોય, એટલું જ નહિ, પરંતુ ઘણા ગીતાર્થોએ તે માન્ય કરેલું હોય, એવું આ બહુમાન્ય થયેલું હોય, તે આચરિત કહેવાય છે. (૮૧૩).
૮૧૪–ઘણા અસંવિગ્ન લોકની પ્રવૃત્તિને આશ્રીને આ શાસનમાં પૂર્વાચાર્યોએ દષ્ટાંન્તો
