Book Title: Updeshpad Mahagranth
Author(s): Haribhadrasuri, Munichandrasuri, Hemsagarsuri, Ratnatrayvijay
Publisher: Ranjanvijay Jain Pustakalay
View full book text
________________
૪૫૮
ઉપદેશપદ-અનુવાદ અપવાદમાર્ગસેવવાનો ન હોય. જે ઔચિત્યથી અનુષ્ઠાનથી વિપરીત પક્ષના અનુષ્ઠાન તે ઉત્સર્ગ-અપવાદક અનુષ્ઠાન નથી, પરંતુ સંસારને અભિનંદન આપનારી વધારનારી ચેષ્ટા છે. (૭૮૪)
હવે ઉપદેશનું સર્વસ્વ અથવા નીચોડ કહે છે –
૭૮૫–સર્વજ્ઞ ભગવંતના વચનાનુસાર રાગ-દ્વેષાદિ અકલુષિત મનના પરિણામ, જે ભવાન્તરમાં સાથે આવનાર થાય, તેવા અનુબન્ધવાલા શુભ પરિણામ માટે પ્રયત્ન કરવો. ઉત્સર્ગ અને અપવાદ બંને અવસ્થામાં આ શુદ્ધ ભાવ અને આજ્ઞાયોગ ગણેલ છે. માટે તેવો પ્રયત્ન કરવો. (૭૮૫) કેમ ? જે માટે કહેલું છે કે –
૭૮૬–ઉત્સર્ગ કે અપવાદરૂપ આજ્ઞા પૂર્વક ઘણાં અનુષ્ઠાનો નિર્વાણ-ફલ આપનારાં થાય છે. માટે બુદ્ધિશાળીઓએ જે પ્રકારે કાર્યની સિદ્ધિ થાય, તે પ્રકારે આજ્ઞાનો ખ્યાલ રાખી કાર્ય કરવું, પરંતુ આજ્ઞાથી વિપરીત ગતાનુગતિક - બહુલોકો અનુસરતા હોય, તેવા લૌકિક તીર્થસ્થાન-સૌકિકદાન ન કરાવવાં. લોકોત્તરમાં પણ પ્રમત્તજન આચરિત વિવિધ કાર્યને ન અનુસરવું. સર્વજ્ઞ-શાસનનું આ રહસ્ય સમજવું. (૭૮૬).
હવે પ્રસંગનો ઉપસંહાર કરતા ચાલુ અધિકાર કહે છે –
૭૮૭ – હવે આ પ્રસંગથી, સર્યું. તે શંખરાજમુનિ મનની ભાવપરિણિતિથી તેવા પ્રકારના ધર્મનું પ્રાય: સંપૂર્ણ પાલન કરીને અનાભોગથી કોઈક વખત સ્કૂલના ખંડન થઈ ગયું હોય, તેથી પ્રાયઃશબ્દ ગ્રહણ કર્યો છે દુઃષમાકાલના દોષથી કાયાના અનુષ્ઠાનની અપેક્ષાએ દ્રવ્યથી નહિ, પણ મનની શુદ્ધિરૂપ ભાવ પરિણતિથી ધર્મનું પાલન કર્યું છે. (૭૮૭)
૭૮૮–પંડિતમરણરૂપ અંતિમ આરાધના કરીને તે રાજર્ષિ નિરતિચાર સાધુધર્મના બહુમાનથી સૌધર્મ નામના દેવલોકને વિષે ઉત્પન્ન થાય અને ત્યાંથી અવીને પોતનપુર નગરમાં મનુષ્યપણે ઉત્પન્ન થયા. (૭૮૮).
૭૮૯-રાજપુત્રપણે બાષ્યકાલથી જ અતિઉપસાંત મનવાળો થયો હતો. અતિ સાવધ અનુષ્ઠાન પરિહાર કરવાના સ્વભાવવાળો, કાલોચિત ધર્મમાં તત્પર રહેતો. તે રાજા હોવા છતાં પણ રાજભોગ સુખનો ત્યાગ કરી, તેણે દીક્ષા અંગીકાર કરી, તે હકીકત ત્રણ ગાથાથી કહે છે –
૭૯૦ થી ૭૯૨-જેમ નદીમાં પાણીનું પુષ્કળ પૂર આવે, ત્યારે કાંઠા તોડી માટીથી મલિન થયેલું જળ વહે છે. આવું મલિન જળ દેખ્યું અને જયારે ભરતી ઉતરી ગઈ, નદી સ્વચ્છ દેખાવા લાગી, તે નદીના આવા બંને પ્રકારના દેખાવો દેખી રાજકુમાર પ્રતિબોધ પામ્યો. જેમ આ નદી વહેતી પોતાના જ કિનારાને તોડી નાખે છે, જળને મલિન કરે છે, તેમ આ પુરુષાત્મા પણ ઘણે ભાગે બીજાને પીડા ઉપજાવી, પોતાના આત્માને મલિન કરે છે. જયારે પૂર ઉતરી જાય છે, ત્યારે આ નદી સ્વચ્છ દેખાય છે, તે પ્રમાણે આત્મા પણ આરંભપરિગ્રહનો ત્યાગ કરે છે, તો કુશલ પ્રવૃત્તિવાળો થાય છે – એમ સમજવું. (૭૯૦-૭૯૨) આ
