Book Title: Updeshpad Mahagranth
Author(s): Haribhadrasuri, Munichandrasuri, Hemsagarsuri, Ratnatrayvijay
Publisher: Ranjanvijay Jain Pustakalay
View full book text
________________
૪૫૩
ગ્રહણ કરવી અને દુષ્કાળ સમય, ગ્લાનાવસ્થા આદિમાં શરીરની સંયમયાત્રા ટકે-એ પ્રમાણે દુષમકાળમાં પણ સંયમરત્નની સાચવણી કરે. સૂત્રવિધિથી અપવાદ સેવન કરે, તો પણ સંયમ બાધા પામતો નથી. એટલા જ માટે જિનેશ્વરોએ આ અપવાદ પણ કહેલો છે. તેવા દુષ્કાળ, ગ્લાન, જંગલ વગેરે કારણોનું અવલંબન ગ્રહણ કરીને તેવા દોષો સેવન કરવાનો પ્રસંગ ઉભો થયો હોય, દોષો સેવ્યા હોય, તો ગુરુની સમક્ષ આલોચના, નિંદનાદિક કરી, ગુરએ કહેલ પ્રાયશ્ચિત્તથી તેવો મહાસત્ત્વવાળો આત્મા પાપની શુદ્ધિ કરે છે. આ પ્રમાણે શંખ રાજર્ષિએ પણ દુઃષમા કાળ આદિક આશ્રીને સંયમ-પાલન કર્યું. એ પ્રમાણે કલાવતી સાધ્વીએ પણ તે કાલને આશ્રીને અનન્ય મનવાળી પ્રશમાતિશયને વહન કરતી હતી. (૪૫૧).
આ કથાનક સંબંધી મૂળ બત્રીશ ગાથાઓનો સંગ્રહ છે. તે સહેલાઇથી સમજી શકાય તેવી છે, છતાં કેટલાંક ન સમજી શકાય તેવાં વિષમ સ્થાનો વિવરણકારે સ્પષ્ટ કરેલ છે. તે કલાવતીના ભાઇ જયસેનકુમારે પોતાનાં અંગદ-બાજુબંધ આભૂષણ ઘણાં જ ઉત્કૃષ્ટ હોવાથી શંખરાજાને ભેટણામાં મોકલ્યાં હતાં. ગર્ભવતી સ્ત્રીને સાસરાપક્ષથી મુક્ત કરાવે, તે ગર્ભવતીને વિસર્જન કરાવનાર પુરષો, તેઓના હસ્તદ્વારા દેવદૂષ્ય વગેરે મોકલ્યાં હતાં. રાજાને આપવાનાં અંગદ પોતે જ ગ્રહણ કર્યાં. બીજું આ નિમિત્ત, પહેલાં કહેલા અભિપ્રાયથી તેને અટવીમાં મોકલી, બોલાવવાથી સમીપે આવેલી ચાંડાલી, નદી તરફ બાળક ગબડતો હતો, તેને પગથી પકડી રાખ્યો. નદી દેવતાને ઉદ્દેશીને આક્રન્દન-સહિત વિલાપ કર્યો, એટલે સાચા શીલવ્રતવાલાઓને દેવતાઓનું સાંનિધ્ય હોય છે, તેના પ્રભાવથી આપત્તિ દૂર ચાલી જાય છે. આમ-પ્રામાણિક પુરુષે કહેલા વચનાનુસાર જે અનુષ્ઠાન, તે કલ્યાણ કરનાર થાય છે. (૭૬૮ મે. ગા.)
(આજ્ઞાનુસાર ચતનાનું ફળ) આ કહેવાથી આવા દુઃષમાકાળમાં પણ આજ્ઞાનુંસારિણી એવી યતના-જયણા સેવન કરવાથી જે ફળ થાય છે. તે કહે છે –
जयणा उ धम्मजणणी, जयणा धम्मस्स पालणी चेव । तव्वुड्ढिकरी जयणा, एगंतसुहावहा जयणा ॥ ७६९॥
૭૬૯-જેનું લક્ષણ આગળ જણાવીશું, એવી સંયમ વિષે જે યતના તે પ્રથમ ધર્મ ઉત્પન્ન કરવાના કારણભૂત છે. શ્રતધર્મ અને ચારિત્રધર્મ તે રૂપ ધર્મના ઉપદ્રવને નિવારણ કરનારી - પાલન કરનારી જયણા છે. ધર્મની પુષ્ટિના કારણભૂત હોવાથી ધર્મની વૃદ્ધિ કરનારી જયણા છે. વધારે કેટલું કહેવું? મોક્ષને પ્રાપ્ત કરાવનારી - એકાંત સુખ આપનારી આ જયણા કહેલી છે. (૭૬૯)
जयणाए वट्टमाणो, जीवो सम्मत्त-णाण-चरणाण । સદ્ધા-વોરાવણ-ભાવેણાવાઓ મળો ૭૭૦ || ૭૭૦–જિનેશ્વર ભગવંતે કહેલી યતનામાં વર્તતો આત્મા સાચા માર્ગની શ્રદ્ધા હોવાથી,
