Book Title: Updeshpad Mahagranth
Author(s): Haribhadrasuri, Munichandrasuri, Hemsagarsuri, Ratnatrayvijay
Publisher: Ranjanvijay Jain Pustakalay
View full book text
________________
૪૫૨
ઉપદેશપદ-અનુવાદ શાસ્ત્રમાં કહેલ વિધિથી રાજાએ જિનમંદિર કરાવ્યું દેવ-ગુરુની ઉત્તમ પ્રકારની ભક્તિ કરતાં તેઓ ધર્મનું શ્રવણ તથા શ્રાવકજન-ઉચિત આચારનું પાલન કરતા હતા. આ પ્રમાણે શંખ અને કલાવતી બંનેને ધર્મપાલન કરતાં ઘણો સમય પસાર થયો. હવે પૂર્ણકલશ કુમાર રાયધુરા વહન કરવા સમર્થ બન્યો, એટલે તેનો રાજ્યાભિષેક કરીને તેઓ બંને પ્રવ્રજ્યા અંગીકાર કરવાને તૈયાર થયા. તે સમયે તેમની પુણ્યપ્રભાવથી નગર બહાર ઉદ્યાનમાં ઘણા સાધુના પરિવાર સહિત “અમિતતેજ આચાર્ય પધાર્યા. એ સમાચાર સાંભળીને સુંદર ભક્તિવાળા સમગ્ર સૈન્યપરિવાર-સહિત લોકોએ જેનો માર્ગ રોકેલ છે, ચારિત્ર ગ્રહણ કરવા સજ્જ બનેલ મુક્તિગામી રાજા પોતાની કલાવતી ભાર્યાસહિત સદ્ગતિનો ઉપદેશ આપનાર
એવા આચાર્યની પાસે પહોંચ્યા. વિધિસહિત અભિવંદન કરી રાજાએ આચાર્ય ભગવંતને વિનંતિ કરી કે, “હે ભગવંત ! ભયંકર ભવ-સમુદ્રમાં ડૂબતા એવા મને આપ ભવનો પાર પમાડો. હે ભગવંત ! સારા પાટિયાયુક્ત, કર્ણધાર-સહિત, લોહના સંબંધ વગરનું, છિદ્ર વગરનું, શ્વેત વસ્ત્રવાળા સઢયુક્ત, નિર્ભય નાવથી જેમ સમુદ્રની સામે પાર પહોંચી શકાય, તેમ દીક્ષારૂપી નાવ મને આપો, જેથી હું સંસારનો પાર પામું. દીક્ષાપક્ષે-મનુષ્યભવના સાર ફળભૂત, સમજી પુરુષને આધારભૂત, નિર્લોભતાના સંબંધવાળી, દુર્ગતિના ભય વગરની શ્વેત વસ્ત્રોથી અધિષ્ઠિત, અતિચાર - રૂપ છિદ્ર વગરની દીક્ષા. (શ્લેષાર્થ ગાથા છે - દીક્ષા અને નાવનું રૂપક કહેલું છે)
ત્યાર પછી ગુરુએ કહ્યું કે, “ભવસ્વરૂપ જાણેલું હોય, તેમના માટે એ જ યોગ્ય છે. કોણ પોતાના આત્માને બાળવા માટે સળગતા ઘરમાં પકડી રાખે ? હે નરવર ! આ મનુષ્ય-જન્મનું અતુલ્ય ફળ તેં પ્રાપ્ત કર્યું છે, અત્યંત દુર્લભ એવા ચારિત્રના પરિણામે તેં પ્રાપ્ત કર્યા છે. અત્યારે સમગ્ર સંગનો ત્યાગ કરનાર હોવાથી તે ત્યાગીઓમાં પ્રથમ છો, આ દુષ્કર સાહસરસથી શૂરવીર છે.” આ પ્રમાણે ઉપબૃહણા પામેલા રાજાએ પોતાના પદ ઉપર પૂર્ણકલશ પુત્રને સ્થાપન કર્યો ત્યાર પછી મહાઆડંબર પૂર્વક ગુરુની પાસે વિધિથી દીક્ષા ગ્રહણ કરી. રાજ્ય મળવા કરતાં દીક્ષા-પ્રાપ્તિથી અધિક મહાહર્ષ સુખસાગર પામ્યો. હવે યતિધર્મના દરેક વિધાનોમાં હંમેશાં તત્પર બન્યો. આ પ્રમાણે શંખરાજા રાજર્ષિ થયા. કાલોચિત સૂત્ર અને અર્થ ભણતા હતા, કાલોચિત ચરણ-કરણ-સિત્તરીના અનુષ્ઠાનોમાં તત્પર, કાલોચિત તપકર્મમાં નિરત અને કાલોચિત ઉગ્ર વિહાર કરનારા થયા. જો કે, દુઃષમાકાળના દોષથી સંઘયણ છેક તુચ્છ છે, શરીર પણ નિર્બળ છે, વિવિધ સંયમયોગ સાધી શકાય તેવાં અનુકૂળ ક્ષેત્રો વિશેષ દુર્લભ છે, કાલદોષથી દુષ્કર ક્રિયાઓમાં પરાક્રમ પણ ફોરવી શકાતું નથી, આ કાળમાં સંયમના સહાયકો અતિદુર્લભ છે, નિશ્ચિત ઉત્સાહવાળા, સંયમમાં ઉત્સાહ આપનારા દુર્લભ છે, તો પણ અકાર્ય-વિષયક-પાપવિષયક “અકરણનિયમ આ ચારિત્ર માટે પ્રગટ છે જ. જેમાં યતનાનું વર્તન મુખ છે, એવા પ્રકારનો ચારિત્રનો ખપી આત્મા ચરણરત્નનો અનાશક સમજવો. વિહારયોગ્ય ક્ષેત્રનો અભાવ હોય, તો ઉપાશ્રય, અથવા તેનો ખૂણો કે સંથારો કરવાનું સામર્થ્ય ન હોય, તો દ્રવ્ય, ક્ષેત્ર, કાળ અને ભાવરૂપ અભિગ્રહોનું સેવન કરવું. ગોચરીની એષણા વિષયક શુદ્ધિ બારીકાઇથી લાભ-નુકશાનને આગમાનુસારી વિધિથી તપાસી
