Book Title: Updeshpad Mahagranth
Author(s): Haribhadrasuri, Munichandrasuri, Hemsagarsuri, Ratnatrayvijay
Publisher: Ranjanvijay Jain Pustakalay
View full book text
________________
ઉપદેશપદ-અનુવાદ
૪૫૦
અશુભ કર્મના યોગે ચિત્ત ન સમજી શકે તેવાં ભયંકર દુ:ખો અગર મહાસુખો મેળવે છે. જો આ કર્મ પ્રતિકૂળ થાય, તો શત્રુઓ પણ મિત્ર બની જાય છે. આ જે કંઇ અદ્ભુત બન્યું છે. તે ભવિતવ્યતાના નિયોગથી તને બની ગયું છે. સ્નેહપૂર્ણ રાજાએ જે તને કંઇ પણ કર્યું છે અને હે સુંદર ! તેં પણ અતિભયંકર દુઃખનો અનુભવ કર્યો છે, તેના કરતાં પણ અનંતગુણં ભયંકર દુ:ખ આ નિમિત્તે રાજા ભોગવી રહેલા છે. હવે અત્યારે તો તે પશ્ચાતાપ અગ્નિમાં જળી રહેલા રાજા જો આજે તમને જીવતી એવી નહિં દેખશે, તમારું મુખકમળ નહીં જોશે, તો ચિતાના અગ્નિમાં પ્રવેશ કરશે. તો અત્યારે હવે આવશે છોડી દો, લગાર પણ કાલનો વિલંબ કરવો યોગ્ય, નથી અત્યારે તો આ રથમાં તમો બેસી જાવ, તે જ યોગ્ય છે. રાજાનો નિશ્ચય જાણી કલાવતી જવા માટે ઉત્કંઠિત બની. પતિ ચાહે તેવો પ્રતિકૂલ હોય, તો પણ કુલવધૂઓના મનમાં તેમનું હિત જ વસેલું હોય છે.' કુલપતિને નમસ્કાર કરતી પૂછીને રથમાં આરૂઢ થઇ. લગભગ સંધ્યા-સમયે નગર બહાર રાજાના નિવાસસ્થાન પાસે પહોંચ્યા. અખંડિત અક્ષતદેહવાળી પ્રિયાને પ્રાપ્ત કરવા છતાં, તે કારણે હર્ષ વહન કરવા છતાં, લજ્જાથી પડી ગયેલા મુખવાળો રાજા તેને દેખવા માટે સમર્થ થઇ શકતો નથી. આ સમયે રાજાની પાસે આરતી વગેરે કાર્યનિમિત્તે મનોહર વાજિંત્રના મંગળ વધામણાના સૂરો સંભળાવા લાગ્યા. અતિશય આનંદ સૂચક ગાંધર્વોના વાજિંત્રોના શબ્દોથી મુખર એવા સમગ્ર સંધ્યાનાં કાર્યો નીપટાઇ ગયાં, એટલે શંખરાજા આનંદરૂપ અમૃતથી સિંચાએલા શરીરવાળા થયા, મંત્રીવર્ગે દાન આપવા પ્રેરણા કરી, જેથી અર્થીવર્ગને ઉચિત દાન આપીને, શુભનિમિત્તો અણધાર્યાં ઉત્પન્ન થવાથી હર્ષપૂર્ણ હૃદયવાળા રાજા અવસર પામીને તેનું મુખ જોવાની ઉત્કંઠાથી ઉભા થયા. રોહિણી પાસે જેમ ચંદ્ર, તેમ કલાવતી પ્રિયા પાસે રાજા પહોંચ્યો (૪૦૦)
કલાવતીનો ક્રોધાગ્નિ તેટલો હજુ શાંત થયેલો ન હોવાથી ગ્લાનમુખવાળી કલાવતીને તેણે દેખી, તેનું મસ્તક ઉંચું કરીને રાજા કહેવા લાગ્યો કે, ‘હે દેવિ ! આ બીજા દ્વીપથી આવેલું દુર્લભ મહારત્ન અને મોટા નિધાન સમાન તારું વદન સમુદ્રજળ જેમ પ૨વાલાની કાંતિથી, તેમ ઉગ્ર લાવણ્યવાળું હતું. ઉદ્વેગ-રોગથી ઘેરાએલા એવા મને આ તારા વદનનું દર્શન સંજીવની ઔષધ સમાન છે.’ એમ બોલતા રાજાને નયનાશ્રુ વહેતી કલાવતીએ કહ્યું કે, ‘હે દેવ ! નિર્ભાગ્યને યોગ્ય ચરિત્રવાળી મારી પ્રશસ્તિનું કથન કરવાથી સર્યું.' રાજા કહે છે કે, ‘હે દૈવિ ! હું તો અત્યંત અયોગ્ય છું કે, જેણે વગર વિચાર્યે આવો વ્યવસાય કર્યો. ત્યારે કલાવતીએ કહ્યું કે, ‘આમાં તમારો દોષ નથી, પરંતુ આ મારી જ પાપપરિણતિ છે, જેથી આ પ્રમાણે થયું. ' જગતમાં સર્વ જીવો પૂર્વે કરેલાં શુભાશુભ કર્મોના ફલવિપાકો મેળવે છે, અપરાધ કે ગુનો થાય, તેમાં બીજો તો માત્ર નિમિત્તભૂત થાય છે. પરંતુ હે દેવ ! આપને પૂછું છું કે, ‘કયા એવા દોષથી આમ થયું ? ત્યારે ઝાંખી પડેલી કાંતિવાળા મુખથી રાજાએ કહ્યું ‘હે દૈવિ ! આ વિષયમાં જેમ અશોક કે વેતસ જાતિના વૃક્ષને ફળ હોતાં નથી અને વડ અને ઉમ્બર વૃક્ષને પુષ્પો હોતાં નથી, તેમ અત્યંત ઉત્તમ લક્ષણ દેહવાળી એવી તારા વિષે કોઇ અપરાધ છે જ નહિં.'
અજ્ઞાનથી અંધ થયેલા એવા મેં જ તારામાં દોષ ન હોવા છતાં દોષ દેખ્યો અને
