Book Title: Updeshpad Mahagranth
Author(s): Haribhadrasuri, Munichandrasuri, Hemsagarsuri, Ratnatrayvijay
Publisher: Ranjanvijay Jain Pustakalay
View full book text
________________
४४७
વાર્તાલાપ થયો, એકદેશવાસી હોવાથી બંને ઘણા હર્ષ પામ્યા. (૩૩૦)
વણિકે પૂછયું કે, “તારી શરીરસ્થિતિ તું અહિં કેવી રીતે ટકાવે છે ? ત્યારે તેણે કહ્યું કે, “શેરડી ભક્ષણ કરીને.' ત્યારે વળી સામા વણિકે પૂછયું કે, શેરડીનાં ફળો મળે છે કે કેમ? પેલાએ ફળનો ભાવ જણાવ્યો. “ઠીક, તે ફળોનો સ્વાદ કેવો હોય ?' તેણે કહ્યું કે, અતીવ મધુર સ્વાદ હોય, તો તે મને દેખાડ, એમ કહ્યું. એટલે જ્યાં હતા તે બતાવ્યાં, એટલે દૂરથી વિષ્ટાની પિંડીઓ છે, પણ ફળો નથી. તું વિવેકરહિત બની જાનવરના માર્ગે પ્રવર્યો, પણ શિષ્ટોના માર્ગે ન ચાલ્યો. આનું ભક્ષણ કરતાં તારા કેટલા દિવસો ગયા ? તેણે જણાવ્યું કે, “એક મહિનો' વણિકે કહ્યું કે, આ તારી અજ્ઞાનતાનું ફળ છે. વિષ્ટાના કાડામાં પડતા પગને બચાવવા જતાં મસ્તક તેમાં ખરડાયું. અલ્પ અશુચિના સંગથી ભય પામેલો તું અશુચિ-ભોગમાં લપટાયો. સમગ્ર લોકમાં પ્રસિદ્ધ શેરડીનું નિષ્કલપણું ન શ્રદ્ધા કરતા તે શૌચવાદીએ વિષ્ટાનું ભક્ષણ કરીને પોતાના આત્માને ભ્રષ્ટ કર્યો. શૌચવાદી કપિલે પૂછયું કે, “આવી વિષ્ટા કોની હોય? તો કે, તારી અને મારી સર્વે મનુષ્યોની. ત્યારે કપિલ કહે કે, તે અતિશય ઢીલી હોય છે. ત્યારે વણિકે કહ્યું કે, ઘણા દિવસ થવાથી સૂર્યનાં કિરણોથી આવા પ્રકારની આ થઈ જાય છે. છતાં તે વાતને ન સ્વીકારતા પોતાના આત્માને વિસ્મયવાળો બનાવ્યો.
હવે તેને અતિમહાન વિષાદ થવાથી છૂટી પોક પાડીને રુદન કરવા લાગ્યો કે, “હે અનાર્ય દૈવ ! કૃપા વગરના ! તું વગર કારણે મારો વૈરી બન્યો. આમ હું ધર્મ કરનારો હોવા છતાં તેં મને વટલાવી નાખ્યો. મેં એમ ધારણા રાખી હતી કે, મુક્તિના આચારરૂપ શુદ્ધિ શૌચ યોગ્ય સાધના સાધીશ. આ માટે તો મેં સ્વજનનો, ધન, કુટુંબીઓ ગામ, દેશ, સર્વનો ત્યાગ કરીને એકલો કોઇની સહાયની દરકાર કર્યા વગર અહિં આવ્યો, પરંતુ પાપી દૈવયોગે ધાર્યા કરતાં વિપરીત કાર્ય થયું, તે દેખો. દૈવ જ્યારે વિપરીત થાય છે. ત્યારે પુરુષનો પુરુષાર્થ પણ નિષ્ફળ નીવડે છે. આ મારી આવી વાત કોને કરવી ? અને હવે આની શુદ્ધિ કરવા કોની પાસે કયાં જવું ? પશ્ચાતાપ પરવશ બનેલા તેને વણિકે ફરીથી પણ જણાવ્યું કે, “હે ભટ્ટ ! તે જાતે-પોતે કરેલા અપરાધ માટે તું દૈવના ઉપર કોપ ન કર. પંડિત પુરુષોએ આચરેલા શૌચનો ત્યાગ કરીને તારી ફૂટ-અવળી બુદ્ધિનો તેં ઉપયોગ કર્યો તેથી હે મૂઢ ! અતિવાયરાથી જેમ વૃક્ષ ઉખડી જાય, તેમ તું પણ પ્રગટ નાસીપાસ-ભગ્ન થયો છે. “જળથી પાપની શુદ્ધિ થાય છે-એ વાત પણ નરી અજ્ઞાનતા - ભરેલી છે. સ્નાન કરનારને જ ધર્મ થાય છે અને સ્વર્ગ-મોક્ષનું કારણ સ્નાન છે.' આ પણ મહામોહ સમજવો. સ્નાન કરવાથી શરીરના બહારના મેલની શુદ્ધિ થાય છે, પરંતુ જીવને લાગેલ સૂક્ષ્મ પાપરૂપ અંતરંગ મેલ તેની સ્નાનથી શુદ્ધિ થઈ શકતી નથી. શરીર પર ચોટેલ બહારનો મેલ, જયારે જળથી શરીરને ધોઇએ, ત્યારે તે ધોવાઇ જાય છે અને શરીરની શુદ્ધિ થાય છે, પરંતુ જીવમાં રહેલા અત્યંતર મેલરૂપ પુણ્યપાપ તે તો પરિણામની શુદ્ધિથી તેની નિર્મળતા થાય છે, અશુચિદેહની જળસ્નાનથી દેવની પૂજા કરવાની અવસરે આ સ્નાન અવશ્ય કરવું.”-એમ ઉપદેશેલું છે. તે કારણે અહિ લોકમાં પણ તે પ્રસિદ્ધિ થઈ કે, સ્નાન એ ધર્મ માટે છે. (૩૫).
