Book Title: Updeshpad Mahagranth
Author(s): Haribhadrasuri, Munichandrasuri, Hemsagarsuri, Ratnatrayvijay
Publisher: Ranjanvijay Jain Pustakalay
View full book text
________________
४४६
ઉપદેશપદ-અનુવાદ ભ્રમણ કરતા એવા જીવને ધર્મ સિવાય બીજું કોઈ શરણ નથી. આ સાંભળીને રાજાએ કહ્યું કે, જરૂર ધર્મ સુખ આપનાર છે, પરંતુ દુઃખથી અત્યંત બળી રહેલા મને હવે ક્ષણવાર પણ જીવવું અશક્ય છે; તો હવે હું ચાલુ કાળને ઉચિત એવું પરભવને હિતકારી એવું કયું કાર્ય આચરું ? તે કૃપા કરીને જણાવો. ગુરુએ કહ્યું કે દુઃખની વૃદ્ધિ થાય, તમે તેમ તો કાર્યારંભ કર્યો છે. હે રાજન્ ! આ વિષયમાં હું એક આખ્યાન કહું છું, તે તમે સાંભળો –
- ગંગાનદીના કિનારા પર એક કપિલ નામનો બ્રાહ્મણ હતો. તે શૌચવાદી હોવાથી તેને શૌચરૂપ પિશાચ વળગેલો હોવાથી શ્રોત્રિયપણું પામ્યો હતો. કોઈક સમયે શૌચ વિષયક ચિંતા-સંકટમાં પડેલો તે વિચારવા લાગ્યો કે - અહિ આ ગામમાં હીનજાતિવાળા ચાંડાલો દરેક સ્થળે સંચાર કરે છે. માર્ગમાં રગદોળાતાં જુના ચામડાં, ચીંથરાં વગેરે તેના સ્પર્શથી અશુચિરૂપ થાય છે. મનુષ્યો, કૂતરા, શિયાળ, બિલાડા વગેરેના પેશાબ વિષ્ટાદિક અશુચિઓ વરસાદના જળ-પ્રવાહથી ખેંચાઈને નદી, તળાવ વગેરે જળાશયોમાં પડે છે; માટે જો કોઈ પ્રકારે મનુષ્ય, પશુથી રહિત એવા સમુદ્ર વચ્ચે ભેટમાં વાસ કરીએ, તો જ શૌચવાદ ટકાવી શકાશે, નહિતર નહિ, એમ હું માનું છું. દરરોજ પૂછતાં પૂછતાં વહાણના માલિકે કહ્યું કે, “ઉજ્જવલ શેરડીના વૃક્ષોવાળો દ્વિીપ દેખીને હું અહિં આવેલો છું.” તેનું વચન સાંભળીને મહાનિધાનની પ્રાપ્તિ માફક તે દ્વીપ જોવા માટે ઉત્કંઠિત થયો. તેને કહ્યું કે, હે ભદ્રક! કોઈ પ્રકારે મને ત્યાં સર્વથા લઇજા પંડિતલોકોએ તેમ જ સ્વજનોએ તેને ઘણો સમજાવ્યો, રોકવા પ્રયત્ન કર્યો, પરંતુ ખોટા અભિમાનને આધીન થયેલો તે નિર્ધામક સાથે ગયો. સંસાર સરખા પાર વગરના સમુદ્ર વચ્ચે આશ્વાસન આપનાર તે દ્વીપે પહોંચ્યો. વિષયોની જેમ મધુર સ્વાદવાળા શ્રેષ્ઠ શેરડીના સાંઠાઓ દેખી વહાણ છોડી ધર્મ પામ્યા માફક હર્ષ પામેલો ત્યાં રોકાયો. કિનારા પર વિરડાઓ ખોદી તેના જળથી ત્રણ વખત સ્નાન કરી, શૌચ-વ્યવહાર સાચવતો હતો. શેરડીના ટૂકડા ભક્ષણ કરીને પોતાનો સમય પસાર કરતો હોય, પરંતુ અતિશય શેરડીના છોલાં મુખથી ઉતારતાં તેનાં બે હોઠ કપાઈ ગયા અને શેરડીના ટૂકડા ચાવવા માટે મુખ પણ અસમર્થ બન્યું. ત્યારે વિચારવા લાગ્યો કે, “જો શેરડીનાં ફલ પણ પ્રજાપતિ-બ્રહ્માએ બનાવ્યાં હોત, તો જગતનું નિર્માણ સુંદર થયેલું ગણાતે. બ્રહ્માની બુદ્ધિને ધિક્કાર થાઓ છે, જેણે સજ્જનો અને વિદ્વાનોને ધન વગરના, કુલબાલિકાએ ને વૈધવ્ય, શેરડીને ફલ વગરની બનાવી. અમારા દેશમાં આ શેરડી ઉત્પન્ન થતી નથી અને અહીં થાય છે, તો પણ તેને ફળ થતાં નથી. અહીં જે શેરડી થાય છે, તે ભૂમિના ગુણનો પ્રભાવ છે. તો કદાચ ભૂમિગુણના પ્રભાવથી ફળ પણ થતાં જ હશે - એમ સંભાવના કરી શકાય છે. માટે અહિ તપાસ કરવી ઠીક છે, એમ વિચારી તે પ્રમાણે તપાસ કરવા લાગ્યો. પહેલાં કોઈક ભાંગી ગયેલા વહાણના મનુષ્યો ત્યાં આવેલા અને એક સ્થળમાં સૂર્યનાં કિરણોથી સૂકાએલ વિષ્ટાની પિંડીઓ દેખીને વિચારવા લાગ્યો કે, નક્કી આ તે જ ફળો છે. આદરપૂર્વક તે ભક્ષણ કરવા લાગ્યો. તેમ દરરોજ ખોળ કરતો હતો. ધિક્કાર થાઓ કે, અજ્ઞાનધીન થયેલો તે જેમ આ સ્થિતિવાળો થયો. હે રાજન્ ! વધારે કેટલું કથન કરવું ? અત્યંત મૂઢાત્મા સૂર્યનાં કિરણોથી તેવા થયેલા સ્વરૂપવાળા પોતાના ત્યાગ કરેલા નીહારને આરોગવા લાગ્યો હતો. કોઈક સમયે કોઇક વેપારીનો મેળાપ થયો,
