Book Title: Updeshpad Mahagranth
Author(s): Haribhadrasuri, Munichandrasuri, Hemsagarsuri, Ratnatrayvijay
Publisher: Ranjanvijay Jain Pustakalay
View full book text
________________
४४४
ઉપદેશપદ-અનુવાદ તરત ચેતના આવી, વળી વિચારવા લાગ્યો કે, “વગર વિચાર્યું કાર્ય કરનારા એવા મને ધિક્કાર થાઓ. અહો ! મારી કૃતજ્ઞતા, અહો મારા અજ્ઞાનનો મહાપ્રકર્ષ, અહો ! નિર્ભાગ્યશેખરપણું, અહો ! મારો અત્યંત નિર્દયતાભાવ કેવો ઉમ્ર છે ?' એમ વિચારતો શંખરાજા ફરી પણ ભૂમિ પર ઢળી પડ્યો. ફરી શ્વાસ ઠેકાણે આવ્યો, ત્યારે સામંતોએ કહ્યું, હે દેવ ! આમ વગર કારણે અણધાર્યું આપને આ અતિવિષમ આકુલપણું ક્યાંથી ઉત્પન્ન થયું? એમ જ્યારે ફરી ફરી પૂછયું, ત્યારે કહેવા લાગ્યો કે- હે લોકો ! ચોર સરખા વક્ર મારા દુશ્ચરિત્રથી હું અપરાધી થયો છું. કારણ કે, મેં વિજયરાજાનું વાત્સલ્ય પણ ગણકાર્યું નથી, જયસેનકુમાંરની મૈત્રી ઉપર પણ મેં પાણી ફેરવ્યું છે, કલાવતીના સ્નેહને પણ વિસરી ગયો, મેં મારા કુલના કલંકની પણ ચિંતા ન કરી. વળી જેની નજીકના કાળમાં પ્રસૂતિ થવાની હતી, એવી વિજયરાજાની પુત્રીને “અસંભવિત દોષવાળીને દોષવાળી છે' એમ ખોટી કલ્પના કરીને યમમંદિરે મોકલી આપી. તો જેમ અશુચિના ઉકરડાની શુદ્ધિ થઈ શકતી નથી, તેમ મારી પણ હવે શુદ્ધિ થાય તેમ નથી, માટે હું ચાંડાલ માફક વિષ્ણલોકોને દેખવા લાયક નથી. તેમ કાષ્ઠો જલ્દી લાવો, જેથી અગ્નિમાં પ્રવેશ કરીને જલ્દી મારા પાપની શુદ્ધિ કરું અને સંતાપથી બળી રહેલાં મારાં અંગને શાંતિ પમાડું.” રાજાનાં આવાં અકાલ વિજળી-પાત સમાન વચનો સાંભળીને સર્વે પરિવાર લોકો એકબીજાનાં મુખો જોવા લાગ્યા. અરે ! આ રાજા આમ કેમ બોલે છે ?-એમ વિલખો બનેલો રાજપરિવાર ઉભો રહીને એક અવાજે મુક્તપણે પોકાર કરતો વિલાપ કરવા લાગ્યો. (૨૮૦).
- “હે આર્યપુત્ર ! તમે આવા નિર્દય થઇને આવું ક્રૂર કાર્ય કેમ કર્યું ? આ મહીમંડલની શોભારૂપ તે ક્યાં છે ? એમ પત્નીઓ પૂછવા લાગી. અરે રે ! આ રાજ્યગણ પણ તેના વગર શુન્ય આરણ્ય સમાન જણાય છે. તે સ્વામી ! તમારો કોપ શાંત કરો. અમારા પર પ્રસન્ન થાઓ અને સ્વામિને પાછી લાવો-એમ પરિવાર કગરવા લાગ્યો. અરે ! “આ શું થયું છે ? આવા પ્રકારના દૈવથી બનેલા કાર્યને ધિક્કાર થાઓ.” એમ બોલતા નાગરિકો અને નાગરિકાઓ ચારે બાજુ રુદન કરવા લાગ્યા. લોકોના આક્રંદના ભયંકર શબ્દો સાંભળીને નિષ્ફરુણ જનને પણ કારુણ્ય ઉત્પન્ન કરનારું થયું. આવા પ્રકારના નગરને દેખીને ઉત્સુક ચિત્તવાળો રાજા ફરીથી કહેવા લાગ્યો કે-“અરે મંત્રીઓ ! કાષ્ઠો લાવવામાં આટલો વિલંબ કેમ કરો છો ? શું તમને મારા અંગની બળતરાની ખબર પડતી નથી ? આટલું મહાન દુ:ખ હોવા છતાં હજુ મારું હૃદય કેમ ફૂટી જતું નથી ?” હવે મંત્રીઓ, પત્નીઓ, સ્વજનો સતત રુદન કરતા કહેવા લાગ્યા કે, “હે વિચક્ષણ ! આવા સમયે લોહી નીતરતા ઘા ઉપર ક્ષાર નાખી અમારી વેદનામાં વધારો ન કરો. જો કોઈ પ્રકારે દૈવયોગે એક વખત બુદ્ધિ વગરનું કાર્ય બની ગયું, તો તેવું કાર્ય બીજી વખત કરવાથી ગુમડા ઉપર ફરી ફોલ્લો થવા જેવું અધિક દુઃખદાયક થાય. ભયથી કાયયેલાઓ માટે પર્વત સરખી સ્થિરતાવાળા ધીર પુરુષો શરણભૂત થાય છે.
તો પછી જ્યારે ધીરપુરુષો જ ધૈર્યનો ત્યાગ કરે, તો પછી શરણ કોનું કરવું ? બીજું કોઇને પણ શત્રુભાવ પમાડ્યા સિવાય અત્યાર સુધી-લાંબા કાળ સુધી રાજયનું સુંદર પાલન કર્યું છે. જો તમો આમ રાજય રેઢું મૂકીને ચાલ્યા જશો, તો હતું ન હતું એવું વેર-વિખેર થઈ
