Book Title: Updeshpad Mahagranth
Author(s): Haribhadrasuri, Munichandrasuri, Hemsagarsuri, Ratnatrayvijay
Publisher: Ranjanvijay Jain Pustakalay
View full book text
________________
૩૯૬
ઉપદેશપદ-અનુવાદ કર્મોની નિર્જરા કરાવે છે. એવા પ્રકારનું આ ચારિત્ર હોય છે. (૬૮૭) દૃષ્ટાંત અને દાન્તિક ભાવના ચાર ગાથાથી સમજાવે છે –
૬૮૮ - થી ૬૯૧ - ઉત્તમ પમરાગમણિ હોય, પરંતુ દરિદ્રતા નાશ કરનાર વગેરે રત્નના પ્રભાવો જેણે જાણેલા ન હોય,રત્નના યથાર્થ ગુણો હજુ જેને જાણવામાં આવ્યા ન હોય, તો પણ સ્વભાવથી તેના ઉપરરુચિ ઉત્પન્ન થાય-એવા કલ્યાણી જીવ કરતાં જેણે રત્નના ગુણો, પ્રભાવ વગેરે જાણેલા હોય, કાંતો કોઈ પાસેથી શિક્ષા મેળવી હોય, અગર બીજાનાકહેવાથી રત્નના ગુણો, પ્રભાવ જાણવામાં આવેલો હોય તો તેના કરતાં જાણકારને અનંતગુણી વિશેષ શ્રદ્ધા ઉત્પન્ન થાય છે. જેમ ગુણનો અજાણ હોય, તે કરતાં જાણકાર, તેને સાચવવા, રક્ષણ કરવા આદિ વિષયમાં અધિક શ્રદ્ધાવાળો થાય છે, તેમ રત્ન કરતાં પણ સમ્યક્ત્વ રત્નના ગુણ-પ્રભાવ જાણ્યા પછી તેના વિષે અતિગાઢ આદરભાવ ઉત્પન્ન થાય છે. અમે કહેલી વસ્તુ અતિઆદરથી વિચારવી. જો તેમ વિચારવામાં ન આવે, તો સાચો બોધ ન થાય. આ પ્રમાણે સુંદર રત્નની જેમ સ્વાધ્યાય વગેરે જેનાં લક્ષણો આગળ કહેવાયાં છે. તેના વિષે હંમેશાં ચારે કાળ જ્ઞાનની આરાધના કરવી. તેમ કરવામાં તત્ત્વવિષયક પદાર્થોનો પક્ષપાત થાય અને શક્તિ અનુરૂપ કર્યા કરવાથી હંમેશાં શુભ પરિણામ-યોગે જેમ સમ્યમ્ ચિકિત્સા પ્રયોગથી તેવા પ્રકારના વ્યાધિનો નિગ્રહ થાય-રોગ કાબૂમાં આવી જાય, તેમ જ્ઞાનાવરણીય વગેરે કર્મોનો વિશિષ્ટ પ્રકારનો નક્કી થયોપશમ પણ થાય. વિશિષ્ટ ક્ષયોપશમ તેને કહેવાય છે, તેમાં કર્મ હવે બીજી વખત ન બાંધે. ઘણે ભાગે તેવા આત્મા હવે નરકાદિક અશુભગતિના કારણભૂત એવું અનાચાર કારણ ન સેવે. કારણ કે, અહિ સમ્યકત્વ, જ્ઞાન, ચારિત્ર વિષયક શુભ ભાવનાની પ્રાપ્તિ થયેલી છે. પ્રાયઃ શબ્દ એટલા માટે માથામાં જણાવ્યો કે - કેટલીક વખત શુભભાવનાની પ્રાપ્તિ થઈ હોય, પરંતુ નિકાચિત અશુભકર્મવાળા સ્કંદકાચાર્ય વગેરેની માફક અનાચારના કારણભૂત અશુભકર્મના બંધમાં વ્યભિચારદોષ ન લાગે. તેથી અનાચારના કારણભૂત કર્મબંધનો અભાવ હોવાથી હંમેશાં નિર્મલ મનવાળો તેવો આત્મા અનુક્રમે સર્વકર્મનો ક્ષયકરનારો થાય છે અને સિદ્ધિ પામે છે. (૯૯૧). આ ક્ષયોપશમ પરમતવાળાઓએ પણ સ્વીકારેલો છે, તે કહે છે –
(તીર્થોત્તરીયો “પાપ-અકરણ' નિયમ માને છે) ૬૯૨ - પાતંજલ વગેરે બીજા તીર્થાન્તરીયો વડે પોતાનાં શાસ્ત્રોમાં પાપની અપ્રવૃત્તિકરવા રૂપ એકાંતે અકરણનો નિયમ સ્વીકારેલો છે. ક્યા કારણથી અકરણનો નિયમ માન્યો છે, તે કહે છે. વજ હીરા માફક પ્રશસ્ત પરિણામરૂપ શુભભાવ ભેદ પામતા ન હોવાથી, શાસ્ત્રાભ્યાસરૂપ ભસ્મલગાડીને સ્વચ્છ કરેલા હૃદયદર્પણ સમાન ભાવસાધુઓને બંધનો ક્ષયોપશમ, એ જ બીજાઓએ “અકરણનિયમ' તરીકે ઓળખેલો છે. આમ તાત્પર્ય જાણવું ભલે બીજાઓ પોતાના મતો એ પ્રમાણે કહે, પરંતુ તે વસ્તુ અને સુંદર જણાતી નથીએમ કહેનારને સમાધાન આપતા કહે છે કે, “બીજા મતવાળાઓએ કહ્યું, આ કારણ અકરણનો નિયમ યુક્ત નથી – એમ કહેવું, પરંતુ આ યુક્ત જ છે. (૬૯૨)
