Book Title: Updeshpad Mahagranth
Author(s): Haribhadrasuri, Munichandrasuri, Hemsagarsuri, Ratnatrayvijay
Publisher: Ranjanvijay Jain Pustakalay
View full book text
________________
૩૯૪
ઉપદેશપદ-અનુવાદ ચારિત્રની નિર્મલતા તથા સ્થિરતર ભવની સિદ્ધિ માટે ગુરુકુલવાસ સર્વ પ્રથમ શ્રેષ્ઠ છે. તેથી કરીને ધર્મધન પ્રાપ્ત કરનાર ધન્ય પુરુષો માવજીવ-જિંદગીના છેડા સુધી ગુરુકુલવાસનો ત્યાગકરતા નથી. (૬૮૧).
૬૮૨- જે કારણ માટે ગુરુકુલવાસમાં રહેવાથી મહાગુણોની પ્રાપ્તિ થાય છે, માટે પોતાની કલ્પના પ્રમાણે તેના ત્યાગથી શુદ્ધ આહાર-પાણી મળે છે ઈત્યાદિ આગળ જણાવી ગયા, તે પ્રમાણે પોતાના બુદ્ધિશાળી આત્માએ આંખ બંધ કરીને યથાર્થ આલોચના કરવી કે, ગુરુકુલવાસ છોડીને આત્માનો કયો ઉપકાર કરવાના ? તો કે, કુલટા સ્ત્રીના ઉપવાસ માફક કોઈ ગુણ પ્રાપ્ત કરવાના નથી. (૬૮૨).
- ૬૮૩- ઉપવાસ એ જૈનોમાં પ્રસિદ્ધ છે અપિ શબ્દના અર્થથી એમ સમજવું કે, ગુરુકુલવાસનો ત્યાગ કરીને શુદ્ધ આહાર-પાણી માટે પ્રયત્ન કરવો કે, ઉપવાસ કરવો, અરે! દરરોજ એક વખતના ભોજનનો ત્યાગ કરી માત્ર નિર્દોષ આહાર-પાણીનું એકાસણું કરવું, તે પણ પ્રાયઃ સુંદર ગણેલું નથી. અહિં હતુ કહે છે કે, “એકાશન કરવું, તે તો દરરોજ કરવાનું હોય છે, ઉપવાસ કરવાનો તે તો નિયત પર્વદિવસોને આશ્રીને કરવાનો હોવાથી તેવા પ્રકારના નિમિત્તે સૂત્રોમાં કરવાનો કહેલો છે. (૬૮૩).
તે જ બતાવે છે – ,
૬૮૪ - “સર્વજ્ઞ ભગવંતોએ હંમેશાં સાધુઓને તપકર્મ કરવાનું લજાવાળા તથા સમાનવૃત્તિવાળા એકભક્ત ભોજન કરનારા થવું - એમ કહેલું છે.” એ સૂત્રથી પૂર્વે કહેલએકભક્ત ભોજન કરવાનું સ્વીકારવું. તેમાં પર્વદિવસ જેવા કે ચતુર્દશી વગેરેમાં વ્યવહાર-ભાષ્યમાં કહેલું છે કે, “અષ્ટમી-પાક્ષિક, ચોમાસી અને સંવત્સરી પર્વો વિષે ઉપવાસ, છ8, અઠ્ઠમ ન કરવાથી અનુક્રમે લઘુમાસ, ગુરુમાસ, ચતુર્લઘુમાસ, ચતુર્ગરમાસ સમજવા.” પક્ષ એટલે પાક્ષિક પર્વ અને તે તો ચતુર્દશી જ સમજવી. વ્યવહાર-ભાષ્યમાં તેને જ “ચાતુર્દશિકા હોઈ કોઈ એ વગેરે સૂત્રમાં ચતુર્દશીપણે કહેલું પ્રાસથાય છે. આદિશબ્દથી આંતકાદિ તેવા અસાધ્યરોગાદિ કારણ વિશેષ ગ્રહણ કરવા. તે માટેકરેલું છે કે, “આશુઘાતી રોગમાં, ઉપસર્ગ-સમયે બ્રહ્મચર્યની ગતિના રક્ષણ માટે તપ કરવા માટે, દેહ વોસિરાવવા માટે સહનશીલતા, પ્રાણિદયા, ઉપવાસ કરવો.” - આ કહેવાની મતલબ એ છે કે, “કહેલા કારણના અભાવમાં એકભક્તની અપેક્ષાએ ઉપવાસ કરવામાં આવે, તો સૂત્રપોરિસી વગેરે બાકીના સાધુના સમાચારીકર્તવ્યોમાં જે અતિશય નિર્જરાનાં ફલવાળાં કાર્યો છે, તે સદાય છે-એમ વિચારીને ઉપવાસને નૈમિત્તિક અને એકવખત ભોજનને નિત્યકાર્ય ગણાવેલ છે. (૬૮૪) /
ફરી પણ ગુરુ-લાઘવ અથવા લાભ-નુકશાનની વિચારણામાં કંઈક પાપવાળી પ્રવૃત્તિ પણ બુદ્ધિશાળીઓને ગુણ કરનારી દર્શાવતા કહે છે –
૬૮૫ - શાસ્ત્રની પરિભાષામાં અયુક્ત એટલે કલ્પપત્ર લક્ષણ-ત્રણ વખત પ્રક્ષાલન સાફ કરવું. આદિશબ્દથી તેવા પ્રકારના જલ્દી મૃત્યુ પમાડનાર એવા આતંક-રોગ થયા હોય, જેને
