Book Title: Updeshpad Mahagranth
Author(s): Haribhadrasuri, Munichandrasuri, Hemsagarsuri, Ratnatrayvijay
Publisher: Ranjanvijay Jain Pustakalay
View full book text
________________
૩૦૬
ઉપદેશપદ-અનુવાદ તે જ વિચાર છે –
૪૬૮ - મંત્ર, તંત્ર આદિના પ્રતિવિધાન વગર ખાધેલું અલ્પવિષ મૃત્યુ પમાડે, તો પછી ઘણું ખાધું હોય તો શું ન થાય? પરંતુ પ્રતિકાર કરેલો હોય, તેવા વિષનો કરેલો ઉપયોગ અથવા મારેલું વિષ મારતું નથી, આ વાત લોકમાં અને શાસ્ત્રમાં પ્રસિદ્ધ છે. (૪૬૮) પ્રતિકારને જ વિચારે છે –
૪૬૯ - ગારુડશાસ્ત્રમાં પ્રસિદ્ધ મંત્રો, ઔષધો જેમ કે - “મરી, લિંબડાના બીજ અને સૈધવ સાથે મધ, ધૃતપાન આ સ્થાવર અને જંગમ વિષનો ઘાત કરે છે? સર્પના મસ્તકમાં રહેલ મણિરત્નો, તે મંત્ર-ઔષધ-રત્નોનો સમ્ય વિષ ઉપર પ્રતિકારની યોજના કરવાથી ઝેર નિષ્ફળ થાય છે, તે પ્રમાણે સર્વજ્ઞના વચનાનુસાર એષણીય આધાકર્માદિ દોષ વગર અન્ન, પાન, વસ્ત્ર, પાત્રાદિ ગ્રહણ કરવા, દ્રવ્ય, ક્ષેત્ર, કાળ અને ભાવરૂપ અભિગ્રહો દોષરૂપ ઝેરને દૂર કરનારા સમજવા. જેમ મંત્રાદિકના પ્રતિકાર કરી મારેલું ઝેર નિષ્ફલ થાય છે, તેમ મંત્રઔષધ-રત્ન સમાન આજ્ઞા એષણારૂપ અભિગ્રહો વડે દોષરૂપ વિષનો પ્રતિકાર કરવામાં આવે, તો તે લાગેલા દોષો પણ ફળ આપતા નથી. (૪૬૯)
અભિગ્રહ દ્વારા કર્મ નિર્જરા) ૪૭૦ - જેમ સ્થાવર-જંગલ વિષના વેગથી વ્યાકુલ દેહવાળા બુદ્ધિયુક્ત મનુષ્ય વિષના પરિણામનું ભયંકર દુઃખ દેખનારો મંત્રાદિના સમ્યગું પ્રયોગો કરીને વિષના વેગને દૂર કરે છે, તેમ અપ્રમત્ત સાધુ પણ અસંખ્યાત ભવના એકઠા કરેલા દોષો-સર્વ અતિચારો તેને સમ્યગુ ઉપાય કરીને એષણીય આહારાદિકના અભિગ્રહ કરીને નિર્ભર છે - આત્માથી કર્મને વિખૂટાં પાડે છે. (૪૭)
એ જ વાત વિસ્તારથી સમજાવે છે –
૪૭૧ - મન, વચન અને કાયાના વ્યાપારરૂપી યોગ, તે નિમિત્તે જ્ઞાનાવરણીય આદિ કર્મ બંધાય છે. કહેલું છેકે – “મનથી, વચનથી અને કાયાથી યુક્ત જીવના આત્મીય ભાવરૂપી વીર્ય-પરિણામ તેને જિનેશ્વરે યોગસંજ્ઞા કહેલી છે. તેથી કરીને યોગ એ નિમિત્ત છે જેનું, તે યોગથી જે ગ્રહણ કરાય-બંધાય તે કર્મ, તે કર્મબંધની સ્થિતિ અર્થાત્ તેવા પ્રકારના કષાયયોગે જઘન્ય, મધ્યમ અને ઉત્કૃષ્ટ ભેટવાળા બન્ધ-અવસ્થાનકાલ, તે બંધસ્થિતિ. જો એમ છે, તો હવે શું કરવું ? તે કહે છે - અકષાયભાવથી સાધુલોકને યોગ્ય પડિલેહણા, સંયમાદિ શુભયોગની પ્રવૃત્તિ કરવાથી જેમ વાટ ક્ષય પામે, તો દીપક દૂર થાય, તેમ કર્મ પણ જલ્દી ક્ષય પામે છે. (૪૭૧) અહિ યુક્તિ જણાવે છે –
જે કારણથી અહિં શુભયોગની પ્રવૃત્તિમાં તીર્થકર ભગવંતની આજ્ઞા નક્કી સહાયભૂત થયેલી હોવાથી શુભયોગમાં તે તે ક્રિયાનો ઉપયોગ બળવાન-મહાન છે. (૪૭૨)
૪૭૩ - ઋષિઘાત આદિ જે દોષ, તે તો જીવનસ્વરૂપથી વિલક્ષણ કષાયોરૂપી કર્મોથી ઉત્પન્ન થયેલ તે દોષ તો આ સર્વજ્ઞની આજ્ઞાને આશ્રીને ઘણો તુચ્છ-અલ્પ છે. અહિં
