Book Title: Updeshpad Mahagranth
Author(s): Haribhadrasuri, Munichandrasuri, Hemsagarsuri, Ratnatrayvijay
Publisher: Ranjanvijay Jain Pustakalay
View full book text
________________
૩૧૩ હવે ઉપસંહાર કરતા કહે છે –
૪૯૮ - ક્ષપણાદિ ઉદાહરણાનુસારે દુઃખસ્વરૂપ, કષાયસ્વરૂપ દુઃખફલ, શારીરિક માનસિક આધિ, ઉપાધિની પરંપરાવાળા, કષાયની મલિનતાવાળા આ સંલેશો છે. આ કારણે આજ્ઞાના સમ્યગું પ્રયોગ પૂર્વક-જિનાજ્ઞા પ્રમાણે મન, વચન અને કાયાના યોગની પ્રવૃત્તિ કરી હંમેશ માટે આવા ફલેશનો સર્વથા ત્યાગ કરવો. (૪૯૮). જે જીવોને વિષે દેવાતો ઉપદેશ સફલ થાય,તે પ્રતિપક્ષ-સહિત કહે છે –
આજ્ઞાઉપર ઉપદેશ) सफलो एसुवएसो, गुणवणारंभगाण भव्वाणं । परिपडमाणाण तहा, पायं न उ तट्ठियाणं पि ॥४९९।।
૪૯૯ - સમ્યગુદષ્ટિ આદિ ગુણસ્થાનકો જેના આત્મામાં પ્રવર્તતા હોય, ગુણસ્થાન આરંભેલા હોય, તેવા ભવ્યાત્માઓને આ સંક્લેશનો ત્યાગ કરવા રૂપ આપેલો ઉપદેશ તે સફલ થાય છે. વિવક્ષિત ગુણસ્થાનોને યોગ્ય પ્રાપ્ત કરેલા સંપૂર્ણભાવવાળા જીવોએ જો તેવા પ્રકારના કિલષ્ટ કર્મોદયથી તે તે ગુણસ્થાનકરૂપી મહેલના શિખર ઉપરથી નીચે પડવાનો પ્રારંભ કરેલો હોય તો તેવા આત્માને પ્રાયઃ આ ઉપદેશ સફલ થાય છે. પ્રાયઃ એટલા માટે જણાવ્યું છે કે, નિકાચિત કર્મના ઉદયવાળા હોય અને તેઓએ પતન પામવાનું આરંભેલું હોય, તેને જો ઉપદેશ આપવામાં આવે, તો નિષ્ફળ થાય છે, પરંતુ જેઓ સોપક્રમ કર્મવાળા હોય તેઓને આ ઉપદેશ સફળ થાય જ. પરંતુ જેઓ સર્વપ્રકારે ગુણસ્થાનકમાં રહેલા હોય, તેઓ પ્રત્યે ઉપદેશ સફળ ન થાય. (૪૯૯) એ ઉપદેશ આશ્રીને કહે છે –
૫૦૦ - આ ઉપદેશ તે સહકારી કારણ જ છે, પોતપોતાની યોગ્યતાનુસાર ગુણસ્થાનકનો આરંભ કરનાર, તેમજ સ્થિરતા કરી શકે તેવા ગુણસ્થાનકથી પડતા આત્માઓ માટે. તે માટે દષ્ટાંત આપે છે કે - કુંભાર ચક્રભ્રમણ કરવામાં જેમ દંડનો ઉપયોગ કરે છે તેમ. તે આ પ્રમાણે ભ્રમણ શરુ ન થયું હોય તો દંડથી ચક્રભમણ કરાય છે, આરંભેલું ભ્રમણ તેનો વેગ ઘટી ગયો હોય, તો વેગ વધારવા દંડનો ઉપયોગ કરાય છે. એ પ્રમાણે ઉપદેશ આપવામાં વિચારવું ભ્રમણ ચાલુ હોય અને મંદભ્રમણ દૂર થયું હોય, પછી ભ્રમણકાર્યમાં તે દંડ નકામો ગણાય છે. તે પ્રમાણે સ્વગુણસ્થાનકની ક્રિયા યોગ્યપણે જેઓએ આરંભેલી હોય, તેમને ઉપદેશ આપવો નિરર્થક છે. (૫૦) હવે અહિ પરમતની આશંકાનો પરિહાર કરતા કહે છે –
૫૦૧ – આ ઉપદેશ કોને કરેલો સફળ થાય,તે આગળ જણાવી ગયા. તો પછી દરરોજ સૂત્ર અને અર્થની પોરિસી કરવાનું કેમ જણાવ્યું ? અહિં શ્રુત ભણનારા બે પ્રકારના હોય છે. એક તીવ્ર બુદ્ધિવાળા અને બીજા મંદબુદ્ધિવાળા, જે તીવ્ર બુદ્ધિ વાળા છે, તે પ્રથમ પોરિસીમાં સૂત્ર ગ્રહણ કરે છે અને બીજી પોરિસીમાં અર્થ એટલે પ્રથમ પોરિસીમાં કરેલા સૂત્રના અર્થ બીજી પોરિસીમાં શ્રવણ કરે છે. જે તેવા પ્રકારના તીવ્ર બુદ્ધિવાળા નથી,
