Book Title: Updeshpad Mahagranth
Author(s): Haribhadrasuri, Munichandrasuri, Hemsagarsuri, Ratnatrayvijay
Publisher: Ranjanvijay Jain Pustakalay
View full book text
________________
૩૯૦
ઉપદેશપદ-અનુવાદ ચારિત્રવાળા સાધુઓ જાણવા. (૬૭૨) અસદ્ગતના ત્યાગમાં જ ચારિત્રીઓ હોઈ શકે, તે સમર્થન કરે છે –
૬૭૩ - મતિ શ્રત આદિ જ્ઞાન, તેમ જ જિનેશ્વરે કહેલાં તત્ત્વોની શ્રદ્ધારૂપ સમ્યકત્વ હોતાં ચારિત્ર હોય છે. તેકારણથી તેવા પ્રકારનું ચારિત્ર હોય, ત્યારે કહેલા લક્ષણવાળા અસઆઝાહિદક છે, જે ભવોની વૃદ્ધિ કરનાર હેતુઓ છે,તે હોતા નથી. માટે નરકના ખાડામાં પાડવાના ફલસ્વરૂપ, તેના મૂલ-બીજ સ્વરૂપ મિથ્યાત્વના નાશથી ચારિત્રની પ્રાપ્તિ થાય છે. (૬૭૩).
શિષ્ય શંકા કરે છે કે - “ચારિત્રીઓને ખોટા આગ્રહાદિક અને ચારિત્રનો ઘાત કરનાર પરિણામો ન થાય, પરંતુ “ક્રિયાઓ સર્વથા બંધ થાય, તે સ્વરૂપ મોક્ષ કહેલો છે.” તો જ્યારે સર્વક્રિયા નિરોધરૂપ સાધના આરંભી છે, ત્યારે વળી સ્વાધ્યાયાદિક ક્રિયાવિશેષમાં શા માટે પ્રયત્ન કરવાનો ઉપદેશ અપાય છે ? તે શંકાના સમાધાનમાં કહે છે કે –
(ચારિત્ર નિર્મલ બનાવવા માટે જ્ઞાન સાધના ઉપયોગી) ૬૭૪ - ચારિત્રની નિર્મલતા સાધવા માટે પોતાની શક્તિ અનુસાર આગળ કહેલા લક્ષણવાળા સ્વાધ્યાય-વાચના, પૃચ્છના, પરાવર્તન, અનુપ્રેક્ષાદિકમાં આદર સહિત પ્રયત્ન કરવો જોઈએ. જે માટે શäભવસૂરિજીએ દશવૈકાલિકસૂત્રમાં કહેવુ છે કે - પ્રથમ જીવને જ્ઞાન થાય, ત્યારે તે જ્ઞાન દ્વારા દયા એટલે સંયમ-જયણા ઉત્પન્ન થાય છે - એમ કરતાં સર્વ સંયત બને છે. બિચારો અજ્ઞાની આત્મા જાણ્યા વગર શું દયા કે સંયમ આચરી શકશે ? અથવા પુણ્ય કે પાપને જ્ઞાન વગર કેવી રીતે જાણી શકશે ? અર્થાત્ ચારિત્રમાં ઉપયોગી પાપત્યાગ કરાવનાર એવું જ્ઞાન જૈનશાસનને માનેલું છે. પરંતુ સામાન્ય લોકોને ઉપયોગી એવા પ્રકારનું હસ્તિશિક્ષા, ધનુર્વેદ, નૃત્ય, ગીત આદિ સંસાર વધારનાર જ્ઞાનમાં પ્રયત્ન કરવાનું શાસ્ત્રકારો જણાવતા નથી. એવું જ્ઞાન તો વગર ઉપદેશે દરેકગ્રહણ કરે છે. કહેવાની મતલબ એ છે કે – ચારિત્રીઓએ ચારે કાળમાં સ્વાધ્યાયાદિ આરાધના કરવી. પાપશ્રુતની અવજ્ઞા એટલા માટે કરાય છે કે – તે મોક્ષના કારણભૂતચારિત્રની શુદ્ધિના કારણરૂપ જ્ઞાન નથી માટે જ “પૈશાચિક આખ્યાન સાંભળીને, તથા કુલવધુના શીલનું રક્ષણ કરવાનું દષ્ટાંત સાંભળીને હંમેશાં ચારિત્રીઓએ નિર્મલસંયમ-યોગોમાં પોતાના આત્માને ઉદ્યમવાળો રાખવો.” . (૬૪૭) આવી આરાધના ચાલતી હોય, ત્યારે જે થાય તે કહે છે –
૬૭પ - સ્વાધ્યાયાદિના સંયોગ પ્રાપ્ત થવાના કારણે દરરોજ સમ્યજ્ઞાનની વૃદ્ધિ થાય, તેનાથી માર્ગાનુસારી પણું, તેનાથી રાગાદિક શત્રુનો નાશ, તેમ થવાથી પુણ્યાનુબંધી પુણ્યોગે દેવલોકરૂપ મહેલમાં ચડવા માટેના પગથિયા સમાન શ્રુતજ્ઞાનની વૃદ્ધિ અધિકપણે થાય છે તેવા જ્ઞાનથી કલ્યાણની ભદ્રભાવની પરંપરા પ્રાપ્ત થાય છે. કેવી રીતે ? તે કહે છે – “તેવા જ્ઞાનથી લાભ-નુકશાનના ભાવને જણાવનાર ગુણ-દોષની અપેક્ષાએ ઉત્સર્ગ-અપવાદની પ્રવૃત્તિ ભાવનો જે અવબોધ-જ્ઞાન થવું. આ કહેવાનો સાર એ છે કે – શુદ્ધચારિત્રથી હંમેશાં સમ્યગુ
