Book Title: Updeshpad Mahagranth
Author(s): Haribhadrasuri, Munichandrasuri, Hemsagarsuri, Ratnatrayvijay
Publisher: Ranjanvijay Jain Pustakalay
View full book text
________________
૩૦૮
ઉપદેશપદ-અનુવાદ છે, જેની દષ્ટિમાં ફેર પડતો નથી, એવો જીવ ૩. જેમ એક જાતિઅંધ, બીજો પાછળથી થયેલો અંધ, ત્રીજો નિર્મલ નેત્રવાળો. આ ત્રણ રૂપ જાણવાની યોગ્યતાવાળા ગણાય. તેમ ધર્મતત્ત્વરૂપ જાણવાના વિષયમાં પણ ૧ ગ્રંથિભેદ ન કર્યો હોય, અને ૨ ગ્રંથિભેદ કર્યોહોય, તેવા મિથ્યાત્વદષ્ટિ અને સમ્યગૃષ્ટિ. અહિં સમ્યગુદૃષ્ટિ યોગ્ય રૂપને યથાર્થ દેખી શકે. (૪૭૭) આ ત્રણમાં સજ્જ નેત્ર સરખો સમતિ દષ્ટિ જે કરે છે, તે કહે છે –
૪૭૮ - સમ્યગ્દષ્ટિ જીવ પ્રભુની આજ્ઞાને તથા દ્રવ્ય ક્ષેત્ર, કાળ, ભાવ આદિ શુદ્ધ યથાર્થ ઉત્સર્ગ અને અપવાદનું સ્વરૂપ નક્કી બરાબર જાણે છે. કદાચ દઢ ચારિત્રમોહનીયના અને તીવ્ર વીર્યાન્તરાયથી કાર્યકરવામાં-આજ્ઞા પાલન કરવામાં પોતાને આજ્ઞાનું સ્વરૂપ પૂર્ણ ખ્યાલમાં છે, છતાં કોઈ વખત તે પ્રમાણે આજ્ઞાનો અમલ ન કરી શકે તેથી આજ્ઞા પાલન કરવામાં ભજના સમજવી. તે આ પ્રમાણે-કૃષ્ણ મહારાજા અને શ્રેણિક રાજા હથેળીમાં રહેલા મુક્તાફલ સાક્ષાત્ દેખાય તે ન્યાયાનુસાર ક્ષાયિક સમ્યકત્વ-સમાન સમ્યક્ત્વવાળા હોવાથી તેમને ભગવંતની આજ્ઞા નિશ્ચિત આજ્ઞારૂપ હોવા છતાં પોતે ત્યાગ કરી શકતા ન હતા, પરંતુ જેઓ ભવથી કંટાળેલા હતા અને પ્રવ્રજ્યા લેવાની ભાવનાવાળા હતા, તેમને અદ્ભુત સહાય કરનારા બન્યા હતા. તથા જિનેશ્વરે સ્વયં આચરિત અને કથિત એવાં મુનિનાંમહાવ્રતો સમગ્ર ભવોમાં એકઠા કરેલા કર્મસમૂહને પાતળા કરનાર છે, તેવા મહાવ્રતને સ્વયં અંગીકાર કરવા અને ત્યાર પછી તપ કરે અને ભાવના ભાવે કે, “એવો સમયકયારે આવશે કે હું ભોગોમાં નિઃસ્પૃહ બની સર્વથા સંગમુક્ત બનીશ?” આ પ્રમાણે સમકિત આત્મા ત્યાગના પરિણામમાં વૃદ્ધિ પામતો હોય છે, પરંતુ પૂર્વભવમાં નિકાચિત કિલષ્ટ કર્મના વિપાકોદયથી તેમને ચારિત્રનો લાભ ન થયો. તેથી કહેવાય છે કે – “વજ સરખા કઠિન ઘટ ચીકણાં કર્મો ઉદયમાં આવે છે, ત્યારે જ્ઞાનથી યુક્ત એવા સમજુ પુરુષને પણ ઉન્માર્ગે લઈ જાય છે.” (૪૭૮) ઉપસંહાર કરતા કહે છે –
૪૭૯ - આજ્ઞાનું સ્વરૂપ-મહાભ્ય અહિં ઘણું વર્ણવ્યું. હવે આ વિષય કહેવાથી સર્યું. આ ઉપદેશપદ ગ્રન્થ તો સંક્ષેપથી કહેવાનો પ્રયત્ન કરેલો છે. પરિપૂર્ણપણે કોઈને ઉપદેશ અશક્ય છે. આ તો માત્ર દિશા બતાવવા પૂરતો ઉપદેશ છે. તેથી હવે અભિગ્રહ વિષયક ચાલુ અધિકારમાં તેનું સ્વરૂપમાહાસ્ય કહીશ. (૪૭૯) એ જ બતાવે છે –
૪૮૦ - પૂર્વે કહેલા-અભિગ્રહ માહાભ્યના અધિકારમાં જણાવેલાથી વિલક્ષણ એવા બે વણિકપુત્રો-બે ભાઈઓના ઉદાહરણ કહે છે. બે ભાઈ પ્રતિબોધ પામ્યા છે, તેમાં એક પ્રવ્રજયા અંગીકાર કરીને સમુદાય, ઉંચા પ્રકારના આચાર, ગુરુકુલવાસ ગચ્છની મર્યાદાનું પાલન આ વગેરે સહકારી કારણથી રહિત બન્યો, એટલે શીતલ (શિથિલ) વિહારીઢીલા આચારવાળો થયો. બીજો ભાઈ શુદ્ધ નિરતિચાર પ્રવ્રજયા પાલવાના સુંદર મનોરથ કરતો હતો, પણ પ્રવ્રજયા અંગીકાર કરી શકતો ન હતો. મૃત્યુ પામ્યા પછી બંનેના ફલમાં ભેદ પડ્યો. શીતલ(શિથિલ)-વિહારી અને પ્રવ્રજયાનો મનોરથ કરનાર તેમાં એક વિરાધક અને બીજો આરાધક બની બંને જઘન્ય દેવત્વ પામ્યા. (૪૮૦)
