Book Title: Updeshpad Mahagranth
Author(s): Haribhadrasuri, Munichandrasuri, Hemsagarsuri, Ratnatrayvijay
Publisher: Ranjanvijay Jain Pustakalay
View full book text
________________
૩૦૨
ઉપદેશપદ-અનુવાદ ૪૪૯ - અને જે વિપરીત પ્રવૃત્તિ છે, તેના કારણે જ ભવાંતરમાં પણ અસત્ પ્રવૃત્તિ થાય છે અને મિથ્યાત્વના કારણે જેની વિપરીત વસ્તુમાં રુચિ છે, તે પારમાર્થિક અરિહંત દેવની નિંદા કરે છે અને જે તત્ત્વ નથી, તેને દૂષિત હેતુઓથી સિદ્ધ કરે છે, તેથી કરીને તત્ત્વભૂત પદાર્થોની નિંદા અને અતત્ત્વભૂતની સિદ્ધિ-પ્રશંસા રૂપ દોષથી ભવાંતરમાં પણ અસવૃત્તિ પણ અનુબંધવાળી જ થાય છે. (૪૪૬). - ૪૪૭ - મદ્યપાનથી પરાધીન મનવાળા ઉન્મત્ત મનુષ્ય સરખા મિથ્યાષ્ટિનો વસ્તુનો અવબોધ પોતાની કલ્પનાથી ઘડેલો સમજવો. મિથ્યાત્વમોહનીય કર્મના વિપાકથી જેમ કે, મદિરાપાન કરેલ મનુષ્ય મદના કારણે સેવકને પણ રાજા કહે છે, રાજાને પણ સેવક બનાવે છે, તેમ મિથ્યાત્વમોહનીય કર્મ ઉદયમાં આવ્યું હોય, તેવો જીવ સદ્ભૂત વસ્તુને અતત્ત્વસ્વરૂપપણે અને અસભૂતને તત્ત્વપણે વ્યવહારકરે છે. માટે પોતાની મરજી મુજબ જ્ઞાન હોવાથી પારમાર્થિક પ્રહસ્વભાવ સરખા મિથ્યાત્વને ભાવગ્રહરૂપ જણાવેલું છે. કારણ કે, પિશાચાદિક રૂપ બીજા વળગાડ કરતાં એટલે દ્રવ્યગ્રહો કરતાં આ ભાવગ્રહ સ્વરૂપ મિથ્યાત્વ મહાઅનર્થ કરનાર મહાગ્રહ છે. (૪૪૭)
૪૪૮ - વસ્તુબોધરૂપ જ્ઞાનનું ફલ કે કાર્ય હોય, તો પાપકાર્યોની વિરતિ અને સ્વાધ્યાય, ધ્યાન, તપ, ચારિત્ર આદિક શુભ કાર્યમાં પ્રવૃત્તિ કરવી, દ્રવ્ય, ક્ષેત્ર, કાળ, ભાવપણાની અનૂકૂળતા સહિત યોગ્યતા પ્રમાણે નિવૃત્તિ-પ્રવૃત્તિ કરવા સ્વરૂપ, તેથી મિથ્યાદષ્ટિને ભાવાર્થરૂપ પાપની વિરતિ કે પુણ્યકાર્યમાં પ્રવૃત્તિ યોગ્યતાવાળી પ્રાપ્ત થતી નથી. તેથી તેનું જ્ઞાન તેપણ કુત્સિત-વિવેક વગરનું હોવાથી અજ્ઞાન ગણેલું છે. અશુદ્ધ અથવા કડવા તુંબડાપાત્રમાં નાખેલા મીઠા દૂધસાકર મિશ્રિત મધુર પદાર્થોપણ કડવા બની જાય છે, અગર અશુદ્ધ બની જાય છે, તેમ તેના મિથ્યાત્વના ઉદયના કારણે જ્ઞાન હોય તે પણ વિપરીતભાવને પામેલ હોવાથી અજ્ઞાન બની જાય છે. (૪૪૮)
ઉપસંહાર કરતા કહે છે –
૪૪૯ - પૂર્વે જણાવેલી વસ્તુ અતિબારીક બુદ્ધિથી વિચારણા કરીને આત્માના કલ્યાણ માટે આજ્ઞાયોગને મનમાં રાખી દરેક ધર્મ, અર્થ આદિ કાર્યમાં યથાર્થ સુંદર પ્રવૃત્તિ કરવી. (૪૪૯) ત્યાર પછી –
૪૫૦ - તીવ્ર કોપ, વેદોદય આદિક એવા પોતાને થતાં દોષો જાણીને તે દોષોને નિગ્રહ કરવા સમર્થ પોતાનું સામર્થ્ય, ક્ષેત્ર, કાળ જાણીને અર્થાત્ ક્ષેત્ર અને કાળમાં પોતે ધારણ કરેલ અભિગ્રહને નિર્વાહ કરી શકશે કે કેમ ? ક્રોધાદિક દોષોના પ્રતિપક્ષી ક્ષમા આદિકના અભિગ્રહો અરિહંત, સિદ્ધ આદિ સમક્ષ પોતાની મેળે જ ગ્રહણ કરવા. કેવા અભિગ્રહો કે, “મારે ક્ષમા રાખવી, શરીરની ટાપટીપ શોભાદિક ન કરવા, મોક્ષના અભિલાષીઓએ ક્ષણવાર પણ અભિગ્રહ વગરના ન રહેવું જોઈએ (૪૫૦)
અભિગ્રહો ગ્રહણ કરવા માત્રથી ફલદાયી નીવડતા નથી, પણ તેનું યથાર્થ પરિપાલન કરવાથી, તે માટે ઉપદેશ કહે છે –
