Book Title: Updeshpad Mahagranth
Author(s): Haribhadrasuri, Munichandrasuri, Hemsagarsuri, Ratnatrayvijay
Publisher: Ranjanvijay Jain Pustakalay
View full book text
________________
૨૩૬
ઉપદેશપદ-અનુવાદ બન્યા મારા સરખા પંડિતપણા રૂપી મહાસાગરનો પાર પામનાર હોવા છતાં જગતમાં આવા ઉજ્જવલયશને પ્રાપ્ત કરનાર બીજો કોણ ટપકી પડ્યો ગર્વથી ઉંચી ગ્રીવા કરતો અને આગળ કંઈ પણ ન દેખતોવાદ-યુદ્ધ કરવા માટે આચાર્યની સમીપે પહોંચ્યો. મેઘની ધારા વડે જેમ ધૂળ ઉડતી બંધ થઈ શાન્ત થઈ જાય, તેમ આશ્ચર્યકારી મહાયુક્તિ અને વાચાથી તરત જ તેને બોલતો બંધ કર્યો નિરુત્તર કર્યો. અતિ વિલક્ષભાવને પામેલો તે વિચારવા લાગ્યોકે, “જ્યાં સુધી તેના સિદ્ધાંતનું ઉંડું રહસ્ય મેળવ્યું ન હોય, ત્યાં સુધી તેને જિતી શકાતો નથી. તેથી તે પ્રદેશમાંથી દૂર પ્રદેશમાં રહેલા આચાર્યની પાસે વિશ્વાસ ઉત્પન્ન કરીને દીક્ષા અંગીકાર કરી. દક્ષભાવથી જલ્દી ભણીને તૈયાર થવાની ઝંખના હોવાથી સિદ્ધાંતો ભણવા લાગ્યો. પરંતુ વિપરીત શ્રદ્ધા હોવાથી સમ્યગુ રીતે બોધ પામી શકતો નથી. કેટલાક દિવસો પસાર થયા પછી ફરી પાછો બૌદ્ધ પંડિત બની તેમની પાસે હાજર થયો, ત્યારે પણ એને તે આચાર્ય નિત્તર કર્યો. ફરી પણ બીજી દિશામાં જઈને આગમ ભણીને આગળની જેમ તે અભિમાનીને વાદ કરવાની અભિલાષા થઈ, એટલેતે આચાર્ય પાસે પહોંચ્યો. તેમણે પણ શક્તિથી નિરુત્તર કરી વિલખો પમાડ્યો ફરી ત્રીજી વખત દૂર દેશાન્તરમાં પહોંચી દીક્ષા ગ્રહણ કરી આચારાંગ સૂત્રના પ્રથમ અધ્યનમાંવનસ્પતિના ઉદ્દેશામાં વનસ્પતિના જીવોની સિદ્ધિ કરનારા શુદ્ધ યુક્તિઓવાળા આલાપકોને ભણતો હતો. તે આ પ્રમાણે -
(વનસ્પતિ-જીવસિદ્ધિ) આ ત્રસાદિક જીવો જાતિધર્મવાળા છે, તેમ આ વનસ્પતિના જીવો પણ જાતિ ધર્મવાળા છે. આ વૃદ્ધિ પામવાના ધર્મવાળા છે, તેમ વનસ્પતિ પણ અંકુર, થડ, ડાળી, પાંદડાં ફલ, ફૂલ આદિથી વૃદ્ધિ પામનારી છે. આ ચિત્ત-ઉપયોગવાળા છે, તેમ આ વનસ્પતિ પણ આહારાદિક સંજ્ઞા-જ્ઞાનના ઉપયોગવાળા છે. જેમ આપણા શરીરમાં કેદ થયો હોય, તો રુઝ આવી જાય છે, શરીર મળી જાય છે, તેમ વનસ્પતિ પણ છેદ કર્યા પછી પાછી ઉગે છે. આ બીજા જીવો જેમ આહારકરે છે, તેમ વનસ્પતિ પણ આહાર કરે છે. આ અનિત્ય છે, તેમ વનસ્પતિ પણ અનિત્ય છે. આ અશાશ્વત છે,તેમ વનસ્પતિ પણ અશાશ્વત છે. આ બીજાજીવોમાં શરીરમાં વધારો-ઘટાડો થાય છે, તેમ વનસ્પતિમાં પણ વધારો-ઘટાડો ચય-ઉપચય-અપચય થાય છે. આમા જેમ વિપરિણમન થાય છે, તેમ વનસ્પતિમાં પણ વિરુદ્ધ પરિણમન થાય છે. તે શક્ય મતના સંસ્કારવાળો હોવાથી પહેલાં વૃક્ષો વનસ્પતિને જીવરૂપે શ્રદ્ધા કરતો ન હતો, પરંતુ હવે તો મોહનો ઘટાડો થવાથી જન્મથી અંધ હોય, તેને આંખ મળી ગઈ હોય, તો જેમ દેખી શકે, તેમ વનસ્પતિને જોવા લાગ્યો - એટલે જીવપણું સ્પષ્ટપણે સ્વીકાર્યું અને પોતાના આશયો પ્રગટ કર્યા. ત્યાર પછી ગુરુએ તેને ફરી દીક્ષા આપી અને અનુક્રમે વાચકપણાની લબ્ધિ મેળવીને તે યુગપ્રધાન થયા. એ પ્રમાણે પહેલાં તેને એકલી દ્રવ્યાશા હતી, ત્યાર પછીતે જ આજ્ઞા ભાવાજ્ઞાના અમૃતરૂપે પરિણમન પામી. (૨૫૭-૧૫૮) હવે ભાવાજ્ઞાને આશ્રીને તેના અધિકારી કોણ ? તે કહે છે –
૨૫૯ - આ સભૂત આજ્ઞા-પરિણામરૂપ ભાવાજ્ઞ યથાર્થ વસ્તુ - તત્ત્વને માનનારા
