Book Title: Updeshpad Mahagranth
Author(s): Haribhadrasuri, Munichandrasuri, Hemsagarsuri, Ratnatrayvijay
Publisher: Ranjanvijay Jain Pustakalay
View full book text
________________
૨૮૨
ઉપદેશપદ-અનુવાદ
પ્રતિભાસ માત્ર જ્ઞાન-અક્ષ એટલે ચંદનક અથવા સ્થાપનાજી, પદ્મરાગ રત્ન તેનું વચનમાત્ર રૂપ જ્ઞાન થાય. બાળકને અક્ષ કે રત્ન હાથમાં આવે, તેને ગ્રહણ કરવા લાયક કે છોડવા લાયક એવું જ્ઞાન થતું નથી, માત્ર વત્તનાત્-દ્રવ્યશ્રુત યોગરૂપના જ્ઞાન થાય છે. એ જ પ્રમાણે જેમને ગ્રંથિભેદ થયો નથી, તેવા લોકો વિષે જે જ્ઞાન થાય, તે માત્ર શબ્દ અને તેના વિષય પુરતું જ્ઞાન થાય છે. તેમાં ઇહા-અપોહ-વિચારણાશૂન્ય જ્ઞાન થાય છે. કયા વિષયોમાં ? તો કે, જીવાદિક તત્ત્વોમાં જ્ઞાનનું ફલ જે હેય-ઉપાદેયના વિભાગ વગરનું જે જ્ઞાન તેવું અજ્ઞાન જ થાય છે, પરંતુ તાત્વિક હેયોપાદેય રૂપ જ્ઞાન બાળજીવોને -ગ્રંથિભેદ કર્યા વગરના આત્માઓને થતું નથી. (૩૭૩) આજ વાતમાં વ્યતિરેક (નિષેધ) રૂપે કહે છે
૩૭૪ - ગ્રન્થિભેદ થાય, એટલે તો તરત જ નિર્મળ વિચારણાના કારણે વિશુદ્ધ તત્ત્વસ્વરૂપ જેણે જાણેલ છે, એવો તે આત્મા નિર્મળ બોધમાં વૃદ્ધિ પામતો જાય છે. તે માટે દૃષ્ટાંત કહે છે કે, તે જ બાળક જ્યારે સમજણો થાય છે, ત્યારે અક્ષ અને રત્નનો તફાવત સમજે છે કે, ‘આ કિંમતી છે, આ તેટલું કિંમતી નથી.' તેમ ગ્રંથિભેદ પામેલો આત્મા હેય-ઉપાદેયનો વિભાગ સમજનારો થાય છે. શંકા કરી કે, ગ્રંથિભેદ કરનાર કેટલાક ‘માસ તુસ' સરખાને જ્ઞાન-વૃદ્ધિ થતી દેખાતી નથી. તેના સમાધાનમાં કહે છે કે - તેવા પ્રકારના જ્ઞાનાવરણાદિના ઉદયથી જ્ઞાન થતું રોકાય છે, તો પણ “તે જ સાચું નિઃશંક છે કે, જે જિનેશ્વરે પ્રરૂપ્યું છે.” એવી શ્રદ્ધા કરનારને આદિ શબ્દથી ગીતાર્થની આજ્ઞા પ્રમાણે વર્તન કરનારો હોવાથી તેનું જ્ઞાન અલ્પ હોય, તો પણ સમ્યજ્ઞાન જ છે. કારણ કે, પરિપૂર્ણતા સુધી પહોંચનારું જ્ઞાન છે જેમ શુક્લપક્ષના બીજનો ચંદ્ર ઘણો જ નાનો હોય છે, છતાં તેની ઉજ્જવલતા સુંદર હોય છે, ક્રમે કરીને તે જ પૂર્ણિમા-ચંદ્રની ઉજ્જવલતા પૂર્ણપણાને પામે છે. તેમ શ્રદ્ધાળુનું અલ્પ જ્ઞાન ક્રમે કરી કેવલજ્ઞાન સુધી પહોંચનારૂં થાય છે. (૩૭૪)
તેની સમ્યગ્રૂપતા કહે છે –
૩૭૫ - પ્રબલ ચારિત્રમોહનીય - ઇન્દ્રિયના અનુકૂળ વિષયો ભોગવાવા રૂપ દ્રવ્યથી મનની રુચિ વગરનો હોવાથી અપ્રધાનભાવે સમ્યજ્ઞાન સંગત છે, પરંતુ તે એકાંતે મોક્ષના કારણરૂપે થાય જ છે. શાથી ? જ્ઞાનાવરણાદિ અશુભ પાપપ્રકૃતિઓના ઉત્તરોત્તર વૃદ્ધિરૂપ અનુબંધ અહિં વિચ્છેદ પામતો હોવાથી (૩૭૫) અશુભાનુબંધ આશ્રીને કહે છે –
૩૭૬ - આ પાપપ્રકૃતિઓનો અશુભાનુબંધ સંસારવિષવૃક્ષ-નરકાદિ દુઃખફલનું આદિ કારણ છે અને તે અત્યંત અધમ છે, મિથ્યાત્વજલથી જેના મૂળીયા સિંચવામાં આવે છે એવા કલેશવૃક્ષો દુખરૂપી ફળને આપનારા બને છે, અને તે સમ્યજ્ઞાનથી ભવવૃક્ષનાં મૂળ બળી જાય છે, ત્યારે ફળદાનની શક્તિઓ ચાલી જાય છે, દુઃખ -ક્લેશ આદિ ફલો આપવા અસમર્થ થાય છે. (૩૭૬)
=
એ પ્રમાણે થતાં જે સિદ્ધ થયું, તે બતાવે છે
૩૭૭
ભવવૃક્ષના મૂળ સમાન પાપપ્રકૃતિના અનુબંધનો વિચ્છેદ થયો, એટલે ભવનો પણ વિચ્છેદ થયો. આ કારણે તેનો વિચ્છેદ કરવા માટે નિન્દા-ગર્હ કરવા રૂપ પ્રયત્ન કરવો,
-
-
