Book Title: Updeshpad Mahagranth
Author(s): Haribhadrasuri, Munichandrasuri, Hemsagarsuri, Ratnatrayvijay
Publisher: Ranjanvijay Jain Pustakalay
View full book text
________________
ઉપદેશપદ-અનુવાદ
૨૮૬
આજ્ઞાયોગની સાધના કરનાર એવો તે પણ પરંપરાએ અશુભાનુબંધ વ્યવચ્છેદના હેતુભૂત આજ્ઞાયોગ પ્રાપ્ત કરેલો માનેલો છે. જો કે, અત્યારે તો અતિગાઢ અશુભાનુબંધ અતીવ્ર આજ્ઞાયોગ છે,ત્યારે તે સર્વથા તેનો વ્યવચ્છેદ કરવા સમર્થ બની શકતો નથી. તો પણ સર્વથા તેનો ઉચ્છેદ કરનાર તીવ્ર આજ્ઞાયોગરૂપ કારણભાવને પામવા વડે કરીને તે સુંદર જ છે. (૩૯૦) આમાં હેતુ કહે છે –
૩૯૧
કર્મવ્યાધિની ચિકિત્સા રૂપ પહેલાં સમ્યગ્દર્શનાદિ પાળેલાના ગુણનો સાધુ તરફ
પ્રદ્વેષ આદિ કરીને તેનો નાશ કર્યો, એટલે જે તેનો વિકાર થયો અને તેથી દુર્ગતિમાં પડી તેના દુઃખોનો અનુભવ કર્યો દુર્ગતિની વેદનાઓ સહન કરી. વળી જે જન્માંતરમાં સમ્યગ્દર્શનાદિ પાલન કર્યા હતા - આરાધ્યા હતા, તેનો અભ્યાસ પાડ્યો હતો, તે માટે કહેલું છે કે – “ક્ષાયોપશમિક ભાવનાં જે શુભ અનુષ્ઠાનનો દૃઢ પ્રયત્ન કર્યો હોય, કદાચ તે ચાલ્યું પણ જાય, તો પણ ફરી તે તે ભાવની વૃદ્ધિ કરનાર થાય છે.” તે વચનના પ્રામાણ્યથી કોઈ પ્રકારે પ્રાપ્ત કરેલા ક્ષાયોપશમિક ભાવના અનુષ્ઠાનોનો વારંવાર કરેલો અભ્યાસ તે ઇચ્છેલો હેતુરૂપ અશુભાનુબંધના વ્યવચ્છેદનું કારણ થાય છે. દૃષ્ટાંત અને તેનો ઉપનય કહે છે –
-
-
વ્યાધિને કાબુમાં લાવનાર અસ્ખલિત સામર્થયુક્ત ઔષધની જેમ આ ક્ષાયોપશમિક ભાવનાં અનુષ્ઠાનોનો અભ્યાસ છે. અભ્યાસ એટલે વારંવાર તેનું અનુશીલન-ટેવ-મહાવરો ક૨વો. કોઈ રોગી મનુષ્ય કોઈ પ્રકારે, પ્રમાદના કારણે ચિકિત્સાકાર્યની વિધિ ન સાચવી એટલે વ્યાધિનો વધારો થયો. તેની વિડંબનાનો અનુભવ થયા પછી પ્રમાદનો ત્યાગ કરી વ્યાધિ હટાવવા માટે જે પ્રયાસ થાય,તેની માફક ભવરોગ દૂર કરવા માટે જન્માંત૨માં આરાધેલા સમ્યગ્દર્શનાદિ ક્ષાયોપશમિક ભાવના ગુણોના અભ્યાસથી અશુભાનુબંધના નાશ થવા રૂપ ફળની પ્રાપ્તિ થાય છે. (૩૯૧)
જો કે, આ અર્થ આગળ કહેલો જ, છતાં તેને અહિં ચાલુ અધિકારમાં જોડતા કહે છે
કે -
૩૯૨-પ્રતિબંધ અર્થાત્ સ્ખલના વિષયક વિચારમાં (ગા. ૨૬૧મી) શોભન માર્ગમાં પ્રવર્તનારને અહિં સ્ખલના થવી, એ વગેરે ગ્રન્થથી કહ્યું, ફરીથી આ અર્થ પ્રકાશિત કર્યો. ફરી કથન કરવું નિરર્થક ગણાય છે - એમ શંકાના સમાધાનમાં કહે છે કે - મેઘકુમાર આદિના દૃષ્ટાંતોથી, બીજા દૃષ્ટાન્તભૂત ઔષધના ઉદાહરણથી બીજી વખત કહેવામાં આવે, તો આ અન્ય્નાધિક થાય છે - તેમ સમજવું. એમાં કોઇ દોષ નથી. કારણ કે, આ ઉપદેશ કરવાનો હોવાથી કહેલું છે કે – “સ્વાધ્યાય, ધ્યાન, તપ, ઔષધોમાં, ઉપદેશ, સ્તુતિ, દાનમાં, છતા ગુણોનું કીર્તન કરવામાં, પુનરુક્ત દોષો લાગતા નથી.” (૩૯૨)
એ જ વાતનું સમર્થન કરતા કહે છે –
૩૯૩ - આજ્ઞાનો અભ્યાસ અભિલષિત મોક્ષનો હેતુ હોવાથી શિવસુખના સ્પૃહાવાળા રુદ્ર ક્ષુલ્લક આદિ વીરપુરુષો કોઈ પ્રકારે તથાવિધિ ભવ્યત્વના પરિપાકના આભાવથી નિર્વાણ નગર પહોંચાડનાર એવા સુંદર આચારનું ખંડન થવા છતાં પણ જ્યારે સ્ખલના દૂર થઈ,
