Book Title: Updeshpad Mahagranth
Author(s): Haribhadrasuri, Munichandrasuri, Hemsagarsuri, Ratnatrayvijay
Publisher: Ranjanvijay Jain Pustakalay
View full book text
________________
૨૮૧ અનુષ્ઠાન થાય છે. એટલે જે આવો વિચાર કરે છે તે અવશ્ય અનુષ્ઠાન કરવામાં જોડાય છે કા.કે. વિમર્શ એ તેનો અવંધ્ય-ક્યારેય નિષ્ફળ ન જાય એવો હેતુ છે. (૩૬૯)
(ગ્રન્થિભેદ કર્યા વગર શુદ્ધાજ્ઞાચોગ થતો નથી) આ શુદ્ધ આજ્ઞાયોગ જેવી રીતે થાય છે, તે બતાવે છે –
૩૭૦ – આ શુદ્ધ આજ્ઞાયોગ તો તથાભવ્યપણાના સંયોગથી જીવોને નક્કી થાય છે. કેવા પ્રકારના જીવને વિષે થાય ? તો કહે છે કે – અપૂર્વકરણરૂપી વજસૂચિથી આત્મામાં સજ્જડ રાગ-દ્વેષરૂપ પરિણામની ગાંઠને વિંધવામાં આવે અને છિદ્ર પડે અર્થાત્ પરિણામરૂપ ગાંઠ ભેદાય, તો આજ્ઞાયોગ શુદ્ધ થયેલો ગણાય. ગ્રન્થિભેદ થયા વગર તો તે થાય જ નહિં. કારણ કે, મહામોહરૂપ સન્નિપાતથી ઘેરાયેલા છે. (૩૭૦) તે માટે કહેલું છે કે –
૩૭૧ - જેમ પમરાગ વગેરે રત્નમાં તેવા પ્રકારના આકરા પ્રયોગથી છિદ્ર પાડવામાં આવતું નથી, ત્યાં સુધી તેમાં દોરીનો પ્રવેશ થઈ શકતો નથી, તેવી રીતે જયાં સુધી જિનેશ્વરે કહેલ સૂત્રાધાન તત્ત્વવૃત્તિથી વાસ્તવમાં વગર ભેદાયેલી ગાંઠવાળા જીવમાં પ્રવેશ પામતું નથી. તેમાં હજુ સૂત્રાધાન-સમ્બોધ પ્રાપ્ત કરવાનું સામર્થ્ય હોતું નથી. જો સૂત્રાધાન-સમ્બોધ-પ્રાપ્તિ થાય, તો તેને યથાર્થ સ્વરૂપ-લાભ થવાનો સંભવ છે. (૩૭૧)
હજુ તે જ વાત વિચારે છે –
૩૭૨ - વેધ પાડ્યા વગરના રત્નમાં દોરો પરોવી શકાતો નથી, કદાચ લાખ વગેરે ચીકણા પદાર્થથી ચોંટાડીને દોરો જોડે, તો રત્નની છાયા-તેજ ઉડી જાય છે, વળી થોડા કાળ પછી તે ચીકાશ દ્રવ સ્થિરતાવાળું રહેતું નથી, તો દોરો છૂટી જાય તો રત્ન ખોવાઈ પણ જાય. તે જ પ્રમાણે ઘણાભાગે દ્રવ્યસૂત્રના યોગો જીવોને માટે પણ સમજવા. અહિં દ્રવ્યશબ્દ કારણપર્યાય અને અપ્રધાનપર્યાય અર્થવાળા શાસ્ત્રોમાં કહેલા છે. તેમાં જેઓ હજુ ગ્રન્થિભેદની નજીક નથી આવ્યા તેવા દુર્ભવ્યો કે અભવ્યોને જે અપ્રધાન સૂત્રયોગ છે તે એકાંતે કારણ કે, તેમને સમ્યગુ બોધ પેદા કરનાર ન હોવાથી (તત્ત્વની વિચારણા તેમને થવાની જ નથી.) એટલે તાત્વિક રીતે તે નહીં ને બરાબર છે. વળી જે અપુનબંધક, માર્ગાભિમુખ કે માર્ગપતિત છે,તેઓને તો શુદ્ધ બોધિલાભનું અવંધ્ય કારણ હોવાથી વ્યવહારથી તો તાત્વિક સૂત્રયોગ છે. યોગબિન્દુમાં કહેલું છે કે - “અપુનબંધકને આ સૂત્રયોગ વ્યવહારથી તાત્ત્વિક છે.” સમકિત પ્રાપ્ત થયું ન હોવાથી ઈત્યાદિ. એ પ્રમાણે હૃદયમાં રાખીને સૂત્રકારે મૂળગાથામાં પ્રાયઃશબ્દ કહેલો છે,તેથી અવિરતિવાળા આદિને જે પ્રધાનસૂત્રયોગો છે, તે નિશ્ચયથી અને વ્યવહારથી તત્વરૂપ જ છે. જે સદ્ધોધના કારણભૂત છે, તે વ્યવહારથી તાત્વિક છે. (૩૭૨)
કયા કારણે એ પ્રમાણે કહેવાય છે ? એમ જો કહેતા હો, તો કહે છે –
૩૭૩- અહિં સ્પર્શ, રસ, ઘાણ, ચક્ષુ અને શ્રોત્ર એ પાંચ ઇન્દ્રિયો અને સ્પર્શ, રસ, ગબ્ધ, રૂપ શબ્દ એ તેના વિષયો. જે પરંતુ તે વિષય બોધ માત્ર તેમાં રહેલા ગુણ-દોષનો વિંચાર જેમાં ન કરવામાં આવે એવા પ્રકારનું બાળકની જેમ જે જ્ઞાન થાય, તે વિષય
