Book Title: Updeshpad Mahagranth
Author(s): Haribhadrasuri, Munichandrasuri, Hemsagarsuri, Ratnatrayvijay
Publisher: Ranjanvijay Jain Pustakalay
View full book text
________________
૨૭૯
સમગ્ર ચિત્રની જરૂરીયાતવાળી પવિત્ર સામગ્રી તૈયાર કરી. તે સભાની વચ્ચમાં આરપાર ન દેખાય તેવી ઘન યવનિકા (પડદો) કરાવી. “રખે એકબીજાની અતિશયવાળી કળા ચોરે.” વિમલ નામના ચિત્રકારે પોતાના પરિવાર-સહિત પોતે કરેલી પ્રતિજ્ઞાનુસાર વિવિધ પ્રકારના ચિત્રામણવાળી સભા છ મહિનામાં તૈયાર કરી.
કૌતુકપૂર્ણ રાજાએ તે બંનેને સાથે પૂછયું કે, “અરે ! તમે કેટલું ચિત્રામણ તૈયાર કર્યું? એટલે વિમલે રાજાને જણાવ્યું કે, મારું કાર્ય પૂર્ણ થયું છે, આપ દષ્ટિ-પ્રદાન કરવાનો ક્ષણવાર અનુગ્રહ કરો.” વળી બીજાએ કહ્યું કે, “હજુ મેં તો એક પણ રેખા આલેખી નથી, માત્ર ચિત્રકર્મને યોગ્ય કેવલ ભૂમિ તૈયાર કરી છે. વિમલે ચિતરેલો સભાખંડ રાજાએ જોયો, એટલે ઘણો પ્રસન્ન થયો અને તેની યોગ્યપૂજા કરી. સભા વચ્ચેનો પડદો ખસેડીને બીજી સભાનો ખંડ અહિ જયા દેખે છે, એટલે ચિત્રામણવાળી ભીંતનું ચિત્રામણ આ ભીંતમાં સંક્રાન્ત-પ્રતિબિંબરૂપે દેખ્યું. એટલે પ્રતિબિંબનું મનોહર રૂપ તરત જોવામાં આવ્યું. રાજા ચિત્રકારના વચનમાં શંકા કરતો એકદમ વિલખો બની ગયો અને તેને કહેવા લાગ્યો કે, “આમ કહીને તેં અમને પણ છેતર્યા.” “હે દેવ ! તેમ નથી, આ તો પ્રતિબિંબ પડવાના કારણે આ ચિત્રામણ દેખાય છે.” શકિત મનવાળો રાજા તે પડદાને હતો તેમ કરે છે, એટલે ચંદ્ર સરખી નિર્મલ ભૂમિ દેખતો હતો. સ્કુરાયમાન વિસ્મિત મુખવાળા રાજાએ પૂછયું કે, “હજુ તે ચિત્રામણ કેમ નથી આરંભ્ય ? આટલો કાળ હજુ ભૂમિમાં જ ગયો ?” “હે દેવ ! અહિ ભૂમિની વિશુદ્ધિ વગર કરેલું ચિત્રામણ રમણીય ન લાગે, તેમ જ જે વર્ષો પૂર્યા હોય તે સ્થિરતા-શુદ્ધિને ન પામે.” અરે ! ખરેખર આ ચિત્રકાર સર્વથા શિરોમણિ છે. તેણે બીજાને કહ્યું કે, “એમને એમ હવે રહેવા દે, આ ચિત્રનું પ્રતિબિંબ તેમાં પડશે, પ્રતિબિંબ પડવાના કારણે તે અધિક રમણીય લાગે છે. આદર્શમાં રૂપજોઈએ તો અધિક શોભા લાગે છે, તે ચિત્રકારનો માવજજીવ સુધીની આજીવિકાનો સત્કાર કર્યો, તેના સર્વ પરિવાર અને બંધુઓને પણ આજીવિકા બાંધી આપી, જેથી તે અત્યંત સુખીભાવને પામ્યો. (૨૨)
હવે ગાથા અક્ષરાર્થ કહે છે
મહાબલ રાજાને દૂતને પૃચ્છા કરી કે, “મારા રાજયમાં કઈ વસ્તુની ઉણપ છે ?” તો કે ચિત્રસભા નથી. તરત જ બે ચિત્રકારને તે તૈયાર કરવા આજ્ઞા આપી. ત્યાર પછી મુખ્ય ચિત્રકારોનું બહુમાન કર્યું. એક સભામાં સામસામી ભિત્તિ ઉપર ચિત્રામણ આરંભ કરેલા બંને વચ્ચે એકબીજાની કળા કોઈ જોઈ ન જાય તેવી રીતે વચ્ચે એક પડદો કરાવ્યો, વિમલ નામના ચિત્રકારે છ મહિનામાં ચિત્રકાર્ય પૂર્ણ કર્યું, બીજા પ્રભાકર નામના ચિત્રકારે માત્ર ભિત્તિની ભૂમિ જ સ્થિર સાફ અને મજબૂત ચળકાટ કરવામાં છ મહિના પસાર કર્યા. રાજાએ પૂછયું, વિમલે તૈયાર થઈ ગયું.” બીજાએ “ભૂમિકર્મ માત્ર થયું.” – એમ કહ્યું. ઉત્સુક થયેલા રાજા દર્શન કરવા ગયા, ભિત્તિ ઉપરના ચિત્રામણથી રાજા ખુશ થયો. વિમલને યોગ્ય ઇનામ આપ્યું ત્યાર પછી વચલો પડદો ખસેડીને સામેની ભીંતનુ ચિત્રામણ પ્રતિબિંબિત થવાથી અતિમનોહર ચિત્રામણ દેખ્યું. વિલખા થયેલા રાજાએ કહ્યું કે, “શું અમને પણ ઠગે છે ? પ્રભાકરે કહ્યું
