Book Title: Updeshpad Mahagranth
Author(s): Haribhadrasuri, Munichandrasuri, Hemsagarsuri, Ratnatrayvijay
Publisher: Ranjanvijay Jain Pustakalay
View full book text
________________
૨૪૭ જયણા-પૂર્વક ઇન્દ્ર પાસે જાતે જ આવે અને પરમ સંતોષને પામે. ત્રીજીની સાથે કાર્યાદેિશ વિના વિકલ્પથી કરવા યોગ્ય થાય છે.
તે બંને ઈન્દ્રમહારાજાની અત્યંતર પર્ષદામાં પાંચ પલ્યોપમના આયુષ્યવાળા દેવો ઉત્પન્ન થયા. પૂર્વભવના સ્નેહના કારણે આમ્રશાલ વનમાં બંને સાથે આમકલ્પા નામની નગરીમાં ભગવાન વર્ધમાન સ્વામીના થયેલા સમવસરણમાં પોતપોતાના પરિવાર-સહિત આવ્યા. ત્રણ પ્રદક્ષિણા ફરીને ભગવંતને વંદના કરી, અતિભક્તિ-પૂર્ણ માનસથી તેઓ ત્યાં નાટક પ્રવર્તાવ્યું. તેમાં જવલનદેવ જે ચિંતવે, તેવાં રૂપો વિતુર્વી શકે છે, જયારે બીજા દેવને વિપરીત રૂપો થતાં હતાં. ગૌતમ ભગવંત આ વૃત્તાન્ત જાણતા હોવા છતાં પણ ન જાણનારને પ્રતિબોધ કરવા માટે ભગવંતને પૂછતા હતા કે, “ક્યા કારણથી એકને વિપરીત રૂપ થાય છે. ભગવંતે કહ્યું કે, પૂર્વજન્મમાં તેણે માયા-કપટ કરેલાં હતાં, તેનાથી ઉપાર્જન કરેલા કર્મના કારણે તેમ થાય છે. પૂર્વજન્મ સંબંધી સમગ્ર વૃત્તાન્ત જણાવ્યો. તે કર્મનો ભયંકર અનુગમપાછળ પાછળ કર્મનું આવવાનું થવાંરૂપ અનુબંધ તેને થશે. તે સાંભળીને અનેક પ્રાણીઓ પ્રતિબોધ પામ્યા અને વિષધરની વાંકી ગતિ -વિષના વેગ સમાન વિષમ એવા કર્મના દોષોથી અનેક લોકો પાછા હઠ્યા. (૨૬).
સંગ્રહગાથાનો અક્ષરાર્થ-હુતાશન અને જ્વલનશિખા નામના પતિ-પત્ની હતાં. જવલન અને દહન નામના તેમના બે પુત્રો હતા. આ ચાર માણસોના કુટુંબને પાટલિપુત્ર નગરમાં ધર્મઘોષ ગુરુ પાસે ભવ-વૈરાગ્ય પ્રાપ્ત થયો અને તેમની પાસે દીક્ષા ગ્રહણ કરી, તેમની શક્તિ અનુસાર અનશનાદિક તપ અને સમગ્ર સાધુ-સામાચારી સેવતા હતા. બે ભાઈઓમાં જે પ્રથમ જવલન નામનો હતો, તે સરલાશય હતો અને સમયગુ પ્રકારે યથાર્થ તપ-પ્રવજયા કરતો હતો. જયારેદહન નામનો બીજો માયાવી હતો. પડિલેહણા, પ્રમાર્જનાદિ સામાચારી જ્વલનની જેમ કરતો હતો. તેથી શું? તો કે – “હમણાં હું આવું છું' વગેરે કબૂલકરીને પણ માયાસ્થાન વગેરે સેવન કરીને બીજા મોટાભાઈને ઠગતો હતો.શું અનુપયોગથી ઠગતો હતો ? તેના સમાધાનમાં જણાવે છે કે – ત્રીજા કષાયરૂપ માયા-પ્રપંચ, ક્રિયા સંબંધી માયા કરતો હતો, નહિ કે પદાર્થ – પ્રજ્ઞાપનાદિ વિષયક માયા. એ પ્રમાણે ક્રિયા-વંચનપણે ઘણો ભાગ તેનો સમય પસાર થતો હતો. છેડે દ્રવ્ય-ભાવથી દુર્બળ કરવા લક્ષણ સંલેખના બંનેએ કરી. ત્યાર પછી સૌધર્મ-દેવલોકમાં બંને ગયા, બંને ભાઈઓ અત્યંતર પર્ષદામાં પાંચ પલ્યોપમના આયુષ્યવાળા મહર્ષિક દેવ થયા. કોઈક સમયે આમલકલ્પા નામની નગરીમાં આમ્રશાલ વનમાંમહાવીર ભગવંતનું સમવસરણ થયું હતું, ત્યા બંને વંદના માટે આવેલા હતા. નાટયવિધિ બતાવતાં તેઓનો વિપર્યાસ થયો. કેવી રીતે ? તો કે “સ્ત્રી, પુરુષ વગેરેપણે રૂપ વિદુર્વીશ” એમ ચિતવતાં એક જ્વલનદેવને ઇચ્છા પ્રમાણે રૂપ થતું હતું. જ્યારે બીજા દહનને ચિંતવેલા રૂપ કરતાં પ્રતિકૂલ રૂપ થતું હતું. ત્યારે ગૌતમ ભગવંતે આ સ્વરૂપ પોતે જાણતા હોવા છતાં પર્ષદાના બોધ માટે પ્રશ્ન કર્યો કે, “હે ભગવંત ! ઉલટું કેમ થયું ?” ભગવંતે પ્રરૂપણા કરી કે, “આણે ક્રિયાવિષયક ઠગવાનો અપરાધ કર્યો હતો. આગલા ભવની ચારિત્રની
