Book Title: Updeshpad Mahagranth
Author(s): Haribhadrasuri, Munichandrasuri, Hemsagarsuri, Ratnatrayvijay
Publisher: Ranjanvijay Jain Pustakalay
View full book text
________________
૨૬૦
ઉપદેશપદ-અનુવાદ (ધર્મબીજ શુદ્ધિનું સાક્ષાત ફળ) હવે ધર્મબીજ-ફુદ્ધિનું સાક્ષાત્ ફલ કહેવાની ઇચ્છાવાળા કહે છે –
૩૨૩ – સર્વ અતિચાર રહિત ધર્મારાધન કરવા રૂપ પરિશુદ્ધ આજ્ઞાયોગથી પ્રાય:અત્યંત નિકાચિત અવસ્થા સુધી પહોંચેલાં પાપકર્મ ફલ આપનાર થતાં નથી. જેમનાં ચિત્ત માત્ર પોતાના આત્મામાં જ રહેલાં છે – એટલે પારકી પંચાયતને અંગે જેઓ અંધ બહેરા, મૂંગા ભાવને પામેલા છે. બાહ્યભાવ-પૌદ્ગલિક પદાર્થો સંબંધી ચિત્તનો ત્યાગ કરેલો હોય તેવા, સદા આત્મામાં સ્થાપન કરેલા શુદ્ધ ચિત્તવાળાને નરકાદિગક દુર્ગતિના વિડંબના આપનાર ભયંકર જ્ઞાનાવરણીયાદિ પાપકર્મો પોતાના વિપાકથી ફળીભૂત થતા નથી. શાથી ? તેવા પ્રકારના સ્વભાવથી જ, જેમ આમ્રવૃક્ષો ઉપરપુષ્કળ મોર-પુષ્પો આવેલા હોય અને તેની શાખાઓનો સમૂહ પણ તેનાથી શોભા પામતો હોય, પરંતુ વિજળી પુષ્કળ ચમકતી હોય, તેનાથી સ્પર્શાવેલ આમ્રપુષ્પો નિષ્ફળીભાવ બતાવે છે, તેથી આમ્રફળો મેળવી શકાતાં નથી, તેવા પ્રકારના સ્વભાવ નિયમ હોવાથી તે પ્રમાણે પરિશુદ્ધ આજ્ઞાયોગથી અતિશય આત્મામાં રમણતા કરનાર, તેમાં જ ત્રિકરણયોગ સ્થાપનાર, નિર્ગુણ ભવ-ભ્રાન્તિથી અત્યંત કંટાળેલા પ્રાણીઓને ભયંકર અશુભ પરિણામ તથા મિથ્યાત્વ આદિ નિમિત્તે ઉપાર્જન કરેલાંબાંધેલાં કર્મો પણ પોતાનું ફલઆપવા સમર્થ બની શકતાં નથી. (૩૨૩) એ જ વાત પ્રતિપક્ષ વસ્તુની ઉપમા દ્વારા વિચારાય છે.
૩૨૪ - કોઢ, તાવ વગેરે વ્યાધિઓ ઉત્પન્ન થવા પહેલાં જ પ્રત્યક્ષ તેને ન ઉત્પન્ન થવા દેવા માટે અનાગત પ્રયત્ન કરતા દેખીએ છીએ, માંસ, ઘી વગેરે ન ગ્રહણ કરવા રોગનું નિદાન પામેલાઓ તેનું સેવન કરતા નથી.રોગ-નિદાન-કારણનો પરિહાર આ પ્રમાણેકહેવાય છે. શૂલના રોગવાળાને કઠોળ,કોઢવાળાઓ માંસ, તાવવાળાએ ઘી, અતિસારવાળાએ નવું ધાન્ય અને નેત્રરોગવાળાએ મૈથુનનો ત્યાગ કરવો જોઇએ. કેટલાક ભવિષ્યમાં આ રોગ ન થાય તે માટે પ્રયત્ન ન કરાવનારા, તેના કારણોનો ત્યાગ ન કરનારા, સમાન નિમિત્તવાળા બંને હોવા છતાં રોગ ઉદ્ભવ થવો, ન થવો તે રૂપ વિશેષ પ્રત્યક્ષસિદ્ધિ વર્તતો દેખાય છે. (૩૨૪) એનો એ જ અર્થવિશેષ વિચારે છે –
૩૨૫ એક મનુષ્ય દાળ-ભાત રૂપ એક જાતિનું હલકું ભોજન કરે, તો તેને ન પચવા રૂપ કંઈક અજીર્ણ થાય છે, ખાધેલું અન્ન પાચન ન થાય તે રૂ૫ અજીર્ણ, તેના ચાર પ્રકારો માનેલા છે. હંમેશાં રોગો અજીર્ણથી ઉત્પન્ન થનારા છે અને તે ચાર પ્રકાર આ પ્રમાણે-આમ, વિદગ્ધ વિઇબ્ધ રસશેષ તથા રોગ ઉત્પન્ન થવા પહેલાં કારણનો પરિત્યાગ કરવો. અજીર્ણ થાય તેવા આહારનો ત્યાગ કરવો. તેમ કરનાર એકને આરોગ્ય થાય છે, બીજાને અજ્ઞાનાદિ દોષના કારણે નિદાનનો ત્યાગ ન કર્યો. એટલે વ્યાધિ ઉત્પન્ન થયો. જે જેના નિમિત્તનો દોષ હોય, તે તેના પ્રતિપક્ષની સેવાથી તેનું નિવર્તન થાય છે. જેમ કે,ઠંડી સેવન કરવાથી ઉત્પન્ન થયેલી જડતા અગ્નિની ઉષ્ણતા સેવવાથી દૂર થાય છે. (૩૨૫)
શંકા કરી કે - કારણભેદ પૂર્વક કાર્યભેદ હોય, આ સર્વ લોક-પ્રસિદ્ધ વ્યવહાર છે. તો
