Book Title: Updeshpad Mahagranth
Author(s): Haribhadrasuri, Munichandrasuri, Hemsagarsuri, Ratnatrayvijay
Publisher: Ranjanvijay Jain Pustakalay
View full book text
________________
ઉપદેશપદ-અનુવાદ
૮૨
મને મોકલેલ છે' એમ નિવેદન કરીને દ્રમક સંબંધી સોનામહોર નકુલ (થેલી) માગવી શીખવેલો પુરુષ ત્યાં ગયો. નકુલ મેળવ્યો. તેમાંથી બીજા નકુલમાં અંદરનું નાણું બદલી નાખ્યું. દ્રમકને બોલાવી કહ્યું કે, આમાંથી તારો પોતાનો જે નકુલ હોય, તે લઈ લે ત્યારે તેણે પોતાનો હતો, તે જ ગ્રહણ કર્યો એ પ્રમાણે ઔત્પાત્તિકી બુદ્ધિથી પરીક્ષા કરીને તે દ્રમકને તેનો નકુલ હતો,તે જ આપ્યો અને અપલાપ બોલનાર પુરોહિતની જીભ છેદી નાખી. (૯૭)
૯૮-અંક નામનું દ્વાર-એ જપ્રમાણે આગળના ઉદાહરણની જેમ કોઈએ કોઈકના ઘરમાં ખરા સોનાની હજાર સોનામહોરોથી ભરેલો નકુલ થાપણમાં મૂક્યા. તેના ઉપર પોતાના નામનો સિક્કો માર્યો. પેલાએ ખોટી મહોરો ભરીને સાચી બદલાવી નાખી. ફરી તે જ પ્રમાણે નકુલને સીખવી લીધો. પાછા આવેલા તે પુરુષે નકુલ માગ્યો, એટલે આપ્યો જ્યાં તપાસે છે, તો સર્વે સિક્કા બનાવટી-ખોટા નીકળ્યા. અધિકારીઓ પાસે વિવાદ ચાલ્યો. અધિકારીઓએ મહોરોની સંખ્યા પૂછી અને તે જ પ્રમાણે સાચી મહોરોથી નકુલ ભર્યો એટલે નકુલ તૂટી ગયો. ત્યાર પછી સાચી મહોરોનું દ્રવ્ય અધિક હોવાથી પુષ્ટપણું થવાથી તેમાં સમાઈ શકી નહિં. એટલે પેલાને સાચી સોનામહોરો અપાવી અને બીજાને શિક્ષા કરી.
બીજા આચાર્યો અંકનો દૃષ્ટાંત આ પ્રમાણે કહે છે
-
કોઈક પુરુષે પોતાના મિત્રના ગોકુળમાં પોતાની ગાયો ચરવા મોકલી.લોભી મિત્રે પોતાની અને મિત્રની ગાયો ઉપરપોતાના નામની નિશાની અંકાવી. વખત જતાં મિત્રે પોતાની ગાયો માગી કે, ‘હવે મને મારી ગાયો સોંપી દે.‘ પેલાએ કહ્યું કે. ‘જેના ઉપર નિશાની ન હોયતે લઈ જા.' પેલાએ જાણ્યું કે, ‘હું ઠગાયો છું.' નાસીપાસ થયેલાતેણે બુદ્ધિ મેળવવા માટે જુગારીઓનો સહારો લીધો. ઔત્પાત્તિકી બુદ્ધિવાળાઓએ અક્કલ આપી કે, ‘કોઈ પ્રકારે તેની પુત્રીને તારા ઘરે લાવી તારી પુત્રી સાથે સરખી નિશાનીથી અંકિત કર.' તે પ્રમાણે તેણે કર્યું. મિત્રે પોતાની પુત્રી માગી. પ્રત્યુત્તર આપ્યો કે, ‘જે કોઈ નિશાની પાડ્યા વગરની હોય, તે પુત્રી લઈ જા. ત્યાર પછી બંનેએ એક બીજાની ગાય અને પુત્રી હતા, તેને તે આપી દીધાં. (૯૮)
થાપણ ઓળવનારનું દૃષ્ટાંત
૯૯- આગલા ઉદાહરણની જેમ કોઈકે -કોઈને ત્યાં થાપણ મૂકી. લેનારે નકુલની અંદ૨ રહેલાં કિંમતી નાણાં કાઢી લીધાં અને હલકી કિંમતનાં ઓછી ચાંદી-સોનાવાળાં નાણાં અંદર મૂકી દીધાં. પાછો આવ્યો, ત્યારે મૂકેલી થાપણની નકુલ(થેલી) પાછી માગી. નકુલ મેળવીને જ્યાં ખોલીને દેખે છે,તો તેમાં નવાં નાણાં મૂકેલાં દેખ્યાં. વિવાદ કરતા તેઓ અધિકા૨ી પાસે ગયા. વૃત્તાન્ત જાણી ઔત્પાત્તિકી બુદ્ધિવાળાઓએ થાપણ મૂક્યાનો સમય-વર્ષ જાણીને નાણાં વિષયક જ્ઞાન મેળવ્યું કે, આ બીજા સિક્કા છે, તેમાં ચાંદીનું પ્રમાણ અલ્પ છે. થાપણ મૂકી તેની છાપ સમાન હોવા છતાં તે વધારે કિંમતી હતા અને તે સિક્કા બીજા છે. ‘જુના સિક્કા માટે જુઠું બોલનાર અપરાધી છે.' એમ કહી તેને શિક્ષાકરી. આમાં મતાંતર છે, બીજા આચાર્ય કહે છે કે, કોઈકરાજાએ ધનના લોભથી પર્વતના વિષમ પ્રદેશમાં માર્ગની નજીકમાં
