Book Title: Updeshpad Mahagranth
Author(s): Haribhadrasuri, Munichandrasuri, Hemsagarsuri, Ratnatrayvijay
Publisher: Ranjanvijay Jain Pustakalay
View full book text
________________
૨૦૫
मग्गाणुसारि सद्धो पण्णावणिज्जो कियावरो चेव ।
गुणरागी सक्कारंभसंगओ जो तमाहु मुणि ॥ १९९ ॥
માર્ગાનુસારી શ્રદ્ધાવાળા સુખેથી સમજાવી શકાય તેવા, ક્રિયાતત્પર ગુણાનુરાગી શક્યારંભ કરનાર જે હોય, તેને મુનિ કહે છે. તત્ત્વમાર્ગને અનુસરવાના સ્વભાવવાળો હોય. કારણ કે, તેને ચારિત્રમોહનીય કર્મનો ક્ષયોપશમ થયેલો હોવાથી સ્વાભાવિક તેને તેમાં અનુકૂલ પ્રવૃત્તિ થાય છે. આ તત્ત્વ-પ્રાપ્તિનું સફળ કારણ ગણેલું છે. કોની જેમ ? અરણ્યમાં ગયેલા અંધને કોઈ ચોક્કસ નગરમાં પહોંચવા માટે સારો હિતકારી યોગ્યતાવાળો પુરુષ મળી જાય, તેનીજેમ, તથા તત્વ પ્રત્યે શ્રદ્ધાવાળો-શ્રદ્ધાને નુકશાન કરનાર વચ્ચે આવતાં કલેશોવિઘ્નો દૂર થવાના કારણે જાણે મહાનિધાન પ્રાપ્ત થયેલ હોય, તેને ગ્રહણ કરવાની વિધિનો ઉપદેશ આપનાર પ્રત્યે શ્રદ્ધા રાખનાર મનુષ્યની જેમ અનુષ્ઠાન કરવાની પ્રતીતિ પૂર્વકની રુચિવાળો, તથા કહેલા બે ગુણોવાળો હોવાથી કોઈ પ્રકારે વગર ઉપયોગે ઉલટી પ્રવૃત્તિ બની ગઈ હોય, પરંતુ તેવા પ્રકારના ગીતાર્થ પુરુષથી સમજાવી શકાય તેવો, તેવા પ્રકારના કર્મના ક્ષયોપશમથી ખોટો આગ્રહ રાખતો નથી. પ્રાપ્તકરવા લાયક મહાનિધિ માટે ગ્રહણ કરવાની ઉલટી પ્રવૃત્તિ કરનારને સીધો ઉપદેશ આપી સમજાવી શકાય તેવા મનુષ્યની જેવો સહેલાઇથી સમજાવી શકાય તેવો, તથા ચારિત્રમોહનીય કર્મનો ક્ષયોપશમ થવાથી મુક્તિ સાધક અનુષ્ઠાન કરવા તત્પર બને. કોની માફક ? તેવા પ્રકારના નિધિને ગ્રહણ કરવામાં કોઈ પ્રમાદ ન કરે, પરંતુ તે ગ્રહણ કરવામાં પરાક્રમ કરનારો થાય, તેમ મોક્ષ-સાધક ક્રિયામાં તત્પર બને, ચારિત્ર સક્રિયા-સ્વરૂપ હોવાથી તેની ક્રિયામાં તત્પર હોય જ. એંવ-શબ્દ અવધારણ અર્થમાં હોવાથી અક્રિયા-તત્પરનો નિષેધ કર્યો. તથા ગુણરાગી વિશુદ્ધ અદ્યવસાયપણાથી પોતાનાં રહેલા અને બીજામાં રહેલા જ્ઞાનાદિક ગુણો વિષે જેમને રાગ-હર્ષ છે,તે ગુણરાગી-નિરભિમાની તથા કરી શકાયતેવાં અનુષ્ઠાન કરનારો શક્ય કાર્યમાં પ્રમાદ ન કરનારો, તેમ જ અશક્ય કાર્યનો આરંભ ન કરનાર એમ સમજવું. જે કોઈ આવા ગુણવાળો હોય, તેને શાસ્ત્રના જાણધરો મુનિ-સાધુ કહે છે. (૧૯૯)
જો તમે આ પ્રમાણે સાધુનું લક્ષણ જણાવ્યું, તેથીચાલુ અધિકારમાં તેની કઈ વિશેષતા ? તે કહે છે
--
૨૦૦ - આ માર્ગાનુસારીપણું વગેરે ગુણો વળી ગુરુ-વિષયક અબ્રહ્મ, માસતુસ વગેરે ધર્મધનને યોગ્ય એવા ભાગ્યશાળી સમગ્ર મુનિઓનું આ લક્ષણ વર્તે છે. પરંતુ અહિં લિંગ કર્યું ? તે જણાવે છે. જેવી રીતે ગુરુના સન્નિધાનમાં-નજીકમાં રહીને વર્તવું, તેવી જ રીતે તેમની સામે હાજરી ન હોય તો પણ દરેક કાર્યમાં રત્નાધિક વડીલની આજ્ઞા પ્રાપ્ત કરવી, પડિલેહણ, પ્રમાર્જના વગેરે સાધુ-સામાચારી પાલન કરવા રૂપ તેચિહ્ન સમજવું. (૨૦૦)
શાસ્ત્રીઓને મોક્ષ પ્રત્યે અતિ દઢાનુરાગ હોવાથી અત્યંત ઔત્સુક્ય હોવાથી અશક્યારંભ કરવો ગેરવ્યાજબી નથી-એમ શંકા કરનારને કહે છે કે –
૨૦૧– ઇચ્છેલ પ્રયોજનાનુકૂલ સામર્થ્ય હોય તો દ્રવ્ય, ક્ષેત્ર, કાળ અને ભાવો વડે એક
