Book Title: Updeshpad Mahagranth
Author(s): Haribhadrasuri, Munichandrasuri, Hemsagarsuri, Ratnatrayvijay
Publisher: Ranjanvijay Jain Pustakalay
View full book text
________________
૨૦૮
ઉપદેશપદ-અનુવાદ
ໄດ້
વગર તેવા પ્રકારનું કાર્ય ઉત્પન્ન થવાથી જેટલામાં ત્યાંથી ઉભો થયો, તેટલામાં પાપિણી સાવકી માતાએ આંખના અંજનને નખના અગ્રભાગથી ગ્રહણ કરી ક્રિયાપદના ઉપરના ભાગમાં ‘અધિજ્જઉ કુમાર' રાજાએ લખ્યું હતું, તેમાં અંધિજ્જઉ કુમાર એમ અનુસ્વાર વધારી દીધો. બીજી વખત વાંચ્યા વગર ઉતાવળામાં લેખ બીડી દીધો. દૂત પત્ર લઈને કુમાર પાસે પહોંચ્યો, તેણે પોતે જ લેખ વાંચ્યો. તેનો અર્થ અવધારણકર્યો. લોહની સળી તપાવીને બંને આંખો આંજવા તૈયાર. યો, એટલે પરિવારે કહ્યું કે, ‘હે કુમાર ! આવી પિતાની આજ્ઞા હોય નહિં, એમ છતાં માનાય તો એક દિવસનો વિલંબ કરીને આજ્ઞાનો પરમાર્થ મેળવવો.’ કુમારે કહ્યું કે, વિચાયેલા અમારા સર્વ રાજાઓની આજ્ઞા તીક્ષ્ણ કહેલી છે, તો હું પૂર્ણિમાના ચંદ્ર સરોજ્જવલ આશ્ચર્ય કરનાર ચરિત્રવાળા કુલને કલંક લગાડીને વિકૃતિ કેમ પમાડું ? પિવારની મણની અવગણના કરીને જેટલામાં આંખો તપાવેલા સળિયાથી આંજી એટલે પિતાને તે સમાચાર પહોંચી ગયા અને તેમણે મોટો શોક કર્યો. આ શોક્યસ્ત્રી નું કારણ છે – એમ જાણ્યું,પરંતુ કાર્ય બની ગયા પછી હવે શું કરવું ? ત્યાર પછી પિતાએ તેને ઉજ્જૈણી નગરીના બદલે મનોહર ગામ આપ્યું, ત્યારે રહેલા તેણે બીજા સર્વે વ્યવસાયોનો ત્યાગ કરી સંગીતવિદ્યાનો સુંદર અભ્યાસ શરૂ કર્યો. અતિચતુર બુદ્ધિથી અલ્પ સમયમાં તે વિદ્યાનો પાર પામી ગયો. કેટલાક બીજા ગાંધર્વિક લોકને એકઠા કરી પૃથ્વીમંડલમાં ભ્રમણ કરવા લાગ્યો. ગાંધર્વિક લોકના ગર્વરૂપ પર્વતને વજ્ર માફક ચૂરી નાખતો હતો. તેનો યશ ચારે બાજુ ફેલાવા લાગ્યો અને દરેક જગા પર શોભાપામવા લાગ્યો.
-
કાલક્રમે કુસુમપુર નગરે ગયા અને ત્યાં સંગીત સંભળાવવા લાગ્યો. તે સભામાં નગરના પ્રધાનપુરુષો તેમજ ઘણા બીજા નગરવાસીલોકો તે સભામાં સાંભળવા આવ્યા હતા. નગરમાં લોકવાયરા ફેલાઈ કે, ‘નક્કી આ કોઈ દેવગાંધર્વ હોવો જોઈએ, કોઈ વખત આવો બીજો કોઈ સાંભળવામાં આવ્યો નથી.' આ પ્રવાદ રાજસભામાં મંત્રીઓએ રાજાએ કહ્યું,તો કુતૂહળ પામેલા રાજાએ પોતાના સેવક-પરિવારને તેને લાવવા માટે આજ્ઞા કરી.ત્યારે તેઓએ કહ્યું કે, ‘હે દેવ ! તે નેત્રરહિત હોવાથી આપને દેખવા યોગ્ય નથી, તો તેને પડદાની અંદર બેસાડ્યો. તે સ્વર પૂરીને શુદ્ધ સ્વરથી જ્યારે ગાવા લાગ્યો. ત્યારે જેમ ગૌરીના ગીતથી ઇન્દ્ર આકર્ષાય તેમ રાજાનું મન પણ તત્કાલ આકર્ષાયું. અતિપ્રસન્ન થયેલા રાજાએ તેને વરદાન માગવાનું જણાવ્યું. ત્યારે પ્રાપ્ત થયેલા અવસરવાળા તે કુણાલે આ શ્લોક સંભળાવ્યો કે ‘ચંદ્રગુપ્તનો પુત્ર બિન્દુસાર, તેનો પૌત્ર અને અશોકશ્રીનો પુત્ર જે અંધ છે, તે કાગણિની યાચના કરે છે. તો તર્ક-વિતર્ક કરતા મનવાળા રાજાને પૂછ્યું કે, ‘શું તું મારો પુત્ર કુણાલ છે ?' તે વાત યથાર્થ જણાવી, એટલે પડદો દૂર કર્યો.પોતાના ખોળામાં બેસાડી સર્વાંગે તેનું આલિગંન કર્યું. પછીકહ્યું કે, ‘આટલું કાગણી જેટલું જ કેમ માગ્યું ?' એટલે નજીક બેઠેલા મંત્રી લોકોએ કહ્યું કે, ‘હે દેવ ! મૌર્યવંશમાં કાગણી-શબ્દથી ‘રાજ્ય' એવો અર્થ થાય છે - એટલે તેણે રાજ્ય માગ્યું છે.' ‘હે પુત્ર ! તું અંધ હોવાથી રાજ્યને યોગ્ય ન ગણાય, તો શું તારે પુત્ર છે ?' ‘હા છે.' ‘કેવડો ?’ તો કે સંપ્રતિ એટલે હમણાં જ જન્મ્યો છે,તો તેનું નામ સંપ્રતિ સ્થાપન કર્યું.
