Book Title: Updeshpad Mahagranth
Author(s): Haribhadrasuri, Munichandrasuri, Hemsagarsuri, Ratnatrayvijay
Publisher: Ranjanvijay Jain Pustakalay
View full book text
________________
ધર્માચાર્ય છે, જેને, તેનો ભાવ તે વચનગુરુતા.
સાત પ્રકારની એષણા
-
૨૧૫
અહિં એષણા સાત પ્રકારની ભોજન સંબંધી અને પાણી સંબંધી. તેમાં અસંસૃષ્ટ એટલે હાથ કે પાત્ર ખરડાયા સિવાય જે સમગ્ર આપવાનું દ્રવ્ય જેમાં છે, તે પ્રથમા એથી વિલક્ષણ તે બીજી જ્ય.ાં પકાવ્યું હોય, ત્યાંથી ઉંચકીને બીજા સ્થાનમાં સ્થાપના કર્યું હોય એવા પ્રકારનું આપવાનું દ્રવ્ય તે વિષયક, તે ઉષ્કૃત નામવાળી ત્રીજી. તેવા અલ્પલેપવાળા વાલ, ચણા વગેરેને ગ્રહણ કરવારૂપ ચોથી, ભોજનશાલામાં સ્થાપન કરેલી હોય,ત્યાંથી ભોજન કરનાર લોકના સ્થાનમાં લાવેલ ભોજન આદિકને ગ્રહણ કરવા, લક્ષણ અવગૃહીતા નામની પાંચમી. ભોજન કરવાના ભાજનમાં પીરસેલહોય તેવી, પ્રગૃહીતા નામની છઠ્ઠી, ભોજનશાલા ચાલતીહોય, ત્યાં ભોજન કરનાર લોકો જેને ઇચ્છતા ન હોય એટલે ફેંકી દેવા લાયક જે અન્ન હોય, તેને ગ્રહણ કરવારૂપ ઉજ્જિતા નામની સાતમી એષણા. એ સાતમાંથી જિનકલ્પને પ્રથમ બે એષણામાં ન ગ્રહણ કરવા લાયક અને તેના ઉપરની પાંચ એષણાઓમાં યોગ્યતારૂપે ગ્રહણ કરી શકાય. પરંતુ તે પાંચમાં પણ એક દિવસે બેનો જ અભિગ્રહ અને તેમાં એકથી ભોજન અને એકથી પાણી ગ્રહણ કરવાનું હોય. તે માટેકહેલું છે કે ‘ખરડાયેલ, ન ખરડાયલ, ઉષ્કૃત, અલ્પલેપવાળી, ઉદ્ઘાહિત, પ્રગૃહીત, ઉજ્જિત ધર્મવાળી એમ સાત એષણાઓ છે. તથા પાંચમાંથી બેનો જ અભિગ્રહ કરીને ભિક્ષા ગ્રહણ કરવાની હોય. તેથી આ એષણાની શુદ્ધિનિર્દોષતા અને આધિ શબ્દથી તપ, સત્ત્વ, સૂત્ર, એકત્વ અને બલ એમ પાંચ પ્રકારની તુલનાઅભ્યાસ કરવાનો કહેલો છે. એમાં જે પાર પામે, તે જિનકલ્પ અંગીકાર કરી શકે. આપ્રકારે પાંચ પ્રકારની તુલના સ્વીકારવી પડે. તેથી યુક્ત બનેલા આર્યમહાગિરિને વસુભૂતિ શ્રેષ્ઠિનાં ઘરે તેમના કુટુંબને પ્રતિબોધ કરવા માટે સકારણ ગયેલા તેમના બીજા આચાર્ય આર્યસુહસ્તીએ તેમને ત્યાં ભિક્ષા ભ્રમણ કરતા જોયા અને ઉભા થઈ વિધિપૂર્વક આદર-વિનય પ્રકાશિત કર્યો.
તે સમયે શ્રેષ્ઠીને વિસ્મય (આશ્ચર્ય) થયું કે, ‘શું આમના કરતાં આ મહાન છે ?’ એટલે સુહસ્તીએ શ્રેષ્ઠી સમક્ષ તેમના ગુણોનું, તેમના ચારિત્રનું, તેમની ભિક્ષાનુ વર્ણન કર્યું, એટલે શેઠને તેમના પ્રત્યે પુષ્કળ બહુમાન પ્રગટ્યું. તેમની સામાચા૨ી સાંભળીને શેઠે ભોજનપાણી ઉજ્જિત ધર્મવાળાં તૈયારકર્યા, શંકા કરીને, આર્ય સુહસ્તી સમીપે વસુભૂતિએ સાધુના આચારો સાંભળવા છતાં શા માટે અનેષણા-દોષિત આહાર આપવાની પ્રવૃત્તિ કરી ?' તેના સમાધાનમાં જણાવે છે કે ઘણાભાગે અનાભોગ એટલે શાસ્ત્રના અર્થની વિચારણા કર્યા વગર જેદાન કરવાની અભિલાષારૂપે શ્રદ્ધા ઉત્પન્ન થઈ, તેથી અનેષણા કરી.' હવે મહાગિરિએ ઉપયોગ મૂક્યો. મનથી વિચારણા કરી અને જાણ્યું કે, અણગમતી રસોઈ તૈયાર કરી છે, તેનું જ્ઞાન થયું. તે વાત સાંજ સમયે પ્રતિક્રમણ-સમયે અનેષણા કરી તેમ સુહસ્તીને કથન કર્યું. ત્યાર પછી તે નગરમાંથી વિહાર કરી ચાલ્યા ગયા અને અવંતી દેશની ઉજ્જયિની નગરીએ ગયા. ત્યાં જીવંત સ્વામીની પ્રતિમાની યાત્રા-વંદના કરીને ઉજ્જયિનીમાં શ્રમણસંઘને કહીને ચરમકાલની આરાધના માટે એલકાક્ષ નામના નગર તરફ ગમન કર્યું.
