Book Title: Updeshpad Mahagranth
Author(s): Haribhadrasuri, Munichandrasuri, Hemsagarsuri, Ratnatrayvijay
Publisher: Ranjanvijay Jain Pustakalay
View full book text
________________
૨૨૨
ઉપદેશપદ-અનુવાદ
ભિક્ષુપ્રતિમા વગેરે કરવા લાયક પ્રાપ્ત કર્યાં હોય,તેનું સેવન-આરાધન કરે છે. દ્રવ્યાદિ અભિગ્રહો આ પ્રકારે ગ્રહણ કરાય કે-લેપવાળી અગર લેપ વગરની આહારની કોઈ વસ્તુ ગ્રહણ કરવા રૂપ, આજે તો અમુક દ્રવ્ય ગ્રહણ કરીશ, અમુક દ્રવ્ય મળે તો જ અભિગ્રહનો નિર્વાહ થાય,તે દ્રવ્ય અભિગ્રહ, આનો વિસ્તાર બીજા ગ્રંથથી જાણી લેવો. (૨૨૩) આ જ વાત સારી રીતે સમજાવે છે
૨૨૪ - સારામાં સારો વરસાદ વરસેલો હોય અને જમીન તરબોળ થયેલી હોય, પરંતુ ડાંગર, મગ, ઘઉં વગેરે ધાન્ય વાવવામાં ન આવે-બીજ રોપવામાં ન આવે, ત્યાં સુધી ધાન્ય પાકતું નથી.તે પ્રમાણે ધર્મની પ્રશંસાદિક સમ્યક્ત્વાદિક ઉત્પન્ન કરાવનાર હેતુઓ ત્યાગ કરવામાં આવે તો તીર્થંકરાદિક મહાપુરુષોને જન્માદિક કલ્યાણક કાર્યોમાં સહાય કરનાર હોવાથી અતિશયવાળો જે સુષમા કાળચોથો આરો, તેમા પણ ધર્મબીજ પ્રગટ થતું નથી,તો પછી દુષમાદિ લક્ષણવાળા કાળમાં તો ધર્મ બીજ વગર ધર્મ ક્યાંથી પ્રાપ્ત થાય ? ધાન્ય સમાન ધર્મ,વિષયાકાંક્ષારૂપી ભૂખનો નાશ કરનાર હોવાથી ધર્મરૂપી ધાન્ય ગણેલું છે. કહેલું છે કે - “કારણ વગર કાર્ય થતું નથી. અન્યનું કારણનું સ્વકાર્યનું કારણ હોતું નથી. કાર્ય કારણ વગર ન થાય અને જે અન્યકાર્યનું કારણ તે સ્વકાર્યનું કારણ ન થાય, પટનું કારણ હોય, તે ઘટનું કારણ ન થાય, નહિં ત૨ કાર્યકારણની વ્યવસ્થા કદાપિ થાય નહિં.” (૨૨૪) જો એમ છે,તો શું કરવું ? તે કહે છે
૨૨૫ ઐકાંતિક આત્યંતિક આનંદના પૂર્ણ સુખની ઇચ્છાવાળા જીવોએ સર્વજ્ઞ ભગવાનના વચનને આધીન બની સાધ્ય એવા ધર્મને વિષે પોતાની શક્તિ અનુસાર ધર્મબીજ વાવવું જોઇએ. બીજા સ્થલે ધર્મનાં બીજો આ પ્રમાણે જણાવેલાં છે - જિનેશ્વરો વિષે કુશલ ચિત્ત રાખવું, તેમને નમસ્કાર કરવા, પરમેષ્ઠી આદિ પવિત્ર પદાર્થમાં કુશલ ચિત્ત કરવું, તે લક્ષણ બીજાધાન, મુનિઓને પ્રણામ કરવા, સેવા કરવી ઇત્યાદિ સંશુદ્ધ અત્યુત્તમ ઉપાદેય બુદ્ધિથી ધર્મબીજ માનેલું છે. આહારાદિ દશ સંજ્ઞાનો નિરોધ, ફલની ઇચ્છા-રહિત થવું-આ શુદ્ધ ધર્મનું બીજ છે.
ફલના અભિપ્રાય-રહિત તદ્ન નિર્મલ એવું આ ધર્મબીજ છે. ભાવયોગી એવા આચાર્યાદિકને વિષે પણ વિશુદ્ધ કર્મક્ષય કરવા માટેના પરિણામવાળું વિધિપૂર્વક શુદ્ધ આશયની વિશેષતાવાળું વૈયાવૃત્ય ધર્મબીજ છે. સ્વાભાવિક ભવ તરફ ઉદ્વેગ થવો, દ્રવ્યોના અભિગ્રહનું પાલન, તથા સિદ્ધાન્ત -શાસને આશ્રીને વિધિપૂર્વક આગમાદિ ધર્મશાસ્ત્રો લખાવવાં, તેને સાચવવાં, લખાવવું તેની જ્ઞાનપૂજા, સાધુ-સાધ્વીને તેવા ગ્રંથોનું દાન કરવું, શ્રવણ કરવું, વાંચનારને અને સાંભળનારને સહાયકરવી, અર્થોની સ્પષ્ટ વ્યાખ્યાઓ કરવી સ્વાધ્યાય ક૨વો,ચિંતન-અનુપ્રેક્ષા કરવી. અનિત્યાદિક ભાવનાઓ ભાવવી, દુ:ખી જીવો વિષે અત્યંત દયા કરવી, ગુણીઓ વિષે અદ્વેષ-ઇર્ષ્યાત્યાગ કરવો, સર્વ કાર્યોમાં ઔચિત્યનું આસેવન કરવું - આવગેરે ધર્મબીજ આધાન કરવાના કારણો છે. (૨૨૫)
આ વિષયમાં દૃષ્ટાંત આપે છે -
