Book Title: Updeshpad Mahagranth
Author(s): Haribhadrasuri, Munichandrasuri, Hemsagarsuri, Ratnatrayvijay
Publisher: Ranjanvijay Jain Pustakalay
View full book text
________________
૨૧૯ હતા. આ લોક કે પરલોક વિષે મમતા વગરના વિચારવા લાગ્યાકે, “આ વ્રતોથી જે કંઈ સ્વર્ગ કે મોક્ષ જે ફલ થવાનું હોય, તે થાઓ. ઉદર-પ્રદેશમાં શિયાળ ભક્ષણ કરતી હતી, તે સમયે મરીને તે નલિની ગુલ્મ નામના વિમાનમાં દેવપણે ઉત્પન્ન થયા અને ત્યાં અઢળક વિભૂતિ વગેરે પ્રાપ્ત કર્યા. દુષ્કર રીતે સર્વ ત્યાગ કરીને નીકળેલા હોવાથી નલિની ગુલ્મ વિમાનની અભિલાષારૂપ લેશ્યા હોવાથી, મોક્ષની કાંક્ષાનો પક્ષપાત ઘણો હોવા છતાં પણ તે નલિની ગુલ્મ વિમાનમાં ઉત્પન્ન થયા. કારણ કે, એકાગ્ર ચિત્તવાળા તે વિમાન મેળવવાના પરિણામવાળા હતા, તો તેઓને મર્યા પછી મહર્ષિ કેવી રીતે ગણવા ? તો કે ( ઉપદેશમાળા આદિ) બીજા શાસ્ત્રોમાં તે પ્રમાણે કહેલું હોવાથી મહર્ષિ-પદ ઔપચારિક રીતે ગણાવેલું છે. કારણ કે, વિમાનમાં ભોગાભિલાષા હતી.જેમ કાયોત્સર્ગ કરેલા સુકોશલમુનિ વગેરેને વ્યાધીએ ભક્ષણ કરેલ તેમની સરખામણીમાં મહર્ષિ પદ વાપરેલું છે. બીજાના દુઃખને દેખીને શરીર કંપી જાય તેવા દુઃખને જણાવનાર અવંતિસુકુમાલ મહર્ષિનું ચરિત્ર ખરેખર દુષ્કર છે. અહીં બહિરાત્મ રૂપ શરીરને જણાવનાર આત્મશબ્દ સમજવો. કારણ કે, “અંતરાત્માને છોડવો અશકય છે, એટલે અહીં આત્મા એટલે શરીર પણ કથામાં કહેલા પ્રકારે છોડવું - તે પણ આશ્ચર્ય જ છે.
આ દેવલોકનાં સુખ મેળવવામા આ શરીર ઘણો જ ઉપકાર કરનાર થયું છે - એમ માનનાર તે નવીન દેવતા દેવપણાનાં તરતનાં કાર્યોનો ત્યાગ કરીને તત્કાળ અહિં આવીને ગંધોદકની વૃષ્ટિ કરી, સુગંધી પુષ્પોનાપગર-ઢગલાદિક કરી, તે કલેવરનું અર્ચન કર્યું. પોતાનું રૂપ પ્રત્યક્ષ કરી આર્ય સુહસ્તીને વંદન કરીને જેવો આવ્યો હતો, તેવો ચાલ્યો ગયો.
હવે સૂર્યોદય થયો અને માતાને પગે લાગવા દરરોજ આવતો, તે પ્રમાણે આજે આવેલો ન જોયો, તેની તપાસ કરી તો ક્યાંયથી પણ તેના સમાચાર ન મળ્યા. એટલે પર્વત જેમ વજા હત થાય, તેમ બંધુવર્ગ આકુળ-વ્યાકુલ બની ગયો. એપછી આર્ય સુહસ્તી આચાર્યું પરિવારવાળી ભદ્રા માતાને કહ્યું કે, “રાત્રિએ અવંતિસુકુમાલ આ પ્રકારે દીક્ષા અંગીકાર કરી. વિધિપૂર્વક અનશન વ્રત પણ સ્વીકાર્યું. કંથેરીના વનમાં કાયાની મમતા પણ છોડી અને મૃત્યુ પામી નલિનીગુલ્મ વિમાનમાં મુખ્ય દેવપણે ઉત્પન્ન થયો.” આ સાંભળી સર્વ વહુઓ સહિત ભદ્રા તે વનમાં ગઈ. મરણોત્તર ક્રિયા કરી તે સ્થાનથી પાછી આવી, એટલે આચાર્યે તેમને આ પ્રમાણે પ્રતિબોધ આપ્યો - “નદીના પૂરમાં પડીને તણાતા જનનો ફરી સમાગમ થવો મુશ્કેલ છે,તેમ સંસારમાં જીવોનો વિયોગ થયા પછી સહયોગ થવો મુશ્કેલ છે. આ જીવલોક સ્વપ્ન સરખો છે. અથવા ઇન્દ્રજાળની ક્રીડા સરખો કે બાલ-ધૂલિધર-લીલા સરખો ક્ષણમાં દેખતાં જ નાશ પામવાના સ્વભાવ સરખો છે. અહિં સંસારમાં વૈભવવાળો દરિદ્ર થઈ જાય છે, દુઃખી પણ સુખી, ગુણી પણ અવગુણી, બંધુ પણ શત્રુરૂપ બની જાય છે. આ ભવમાં રહેનારાઓની સ્થિતિ અનિયમિત થઈ જાય છે.” એ પ્રમાણે ઉપદેશ આપીને ભદ્રા તથા વહુઓને ઉગ્ર વૈરાગ્યવાળી બનાવી એટલે એક સિવાય બાકીની સર્વ પત્નીઓએ તથા માતાએ આર્ય સુહસ્તિના ચરણમાં દીક્ષા અંગીકાર કરી. તેમાંથી એક વહુ ગર્ભવતી હોવાથી તેને તે વખતે
૧ દોઘટ્ટી ટીકાના આધારે આ અર્થ લખેલો છે.
