Book Title: Updeshpad Mahagranth
Author(s): Haribhadrasuri, Munichandrasuri, Hemsagarsuri, Ratnatrayvijay
Publisher: Ranjanvijay Jain Pustakalay
View full book text
________________
૨૦૪
ઉપદેશપદ-અનુવાદ સરોવરમાં ઉભો છે.” છતાં પણ તેને અવિશ્વાસ ન થયો. પરંતુ “આર્યોવડિલો હિત-અહિત જાણે છે તેવી પ્રતીતિ-શ્રદ્ધા-વિશ્વાસ તેને હતો. તે જ પ્રમાણે માસતુસ આદિક મુનિવરોને ગુરુમાં વિપર્યાસભાવ ચાલ્યો ગયો હોય-એટલે સંસારના વિષ-વિકારને દૂર કરનાર એવી ગુરુની સેવાને માનનારા સાધુને ચંદ્રગુપ્તથી પણ અધિક વિશ્વાસ હોય છે. રાજયમાત્ર ફલ આપનાર વિશ્વાસકરતાં શુભ ગુરુના વિષે અનંતગુણો વિશ્વાસ પ્રવર્તે છે. (૧૯૬)
શંકા કરી કે, માત્ર ગુરુ-વિષયક વિભ્રમના અભાવમાં પણ વિશેષ તત્ત્વ વિષયક સંભ્રમના સદ્ભાવમાં એનું કૃત્ય બ્રાન્તિયુક્ત હોય, ત્યારે તેનાં કાર્યો શુદ્ધ ચારિત્રપણે કેવી રીતે ગણવાં ? એનું સમાધાન કરતાં કહે છે કે ,
(ચારિત્રીમુનિનું લક્ષણ) ૧૯૭- ગુરુ સિવાયના જીવાજીવાદિક પદાર્થોમાં અને ગુરુમાં અને તો તેને શંકા છે જ નહિ, માત્ર તેમાં અનુપયોગ જ છે. સજ્જડ ગ્રુતાવરણ કર્મના કારણે આ માસતુસ આદિને અત્યંત તત્વ-જિજ્ઞાસા હોવા છતાં પણ નીલ, પીત વગેરે રૂપ જોવાની દઢ ઈચ્છા હોવા છતાં પણ જેમ કોઈ અંધ તેવા પદાર્થો દેખતા નથી, તેથી કરીને બુદ્ધિનો વિપર્યાસ-અવળી માન્યતા હોતી નથી. કારણ કે, તેમને મિથ્યાત્વમોહનીય આદિ શબ્દથી અનંતાનુબંધી-બોધ-વિપર્યાસ કરનારા તથા અપ્રત્યાખ્યાનાવરણ, પ્રત્યાખ્યાનાવરણ કષાયોનો તેમને અભાવ છે. જો તેમને કરેલા કર્મનો ઉદય વર્તતો હોય, તો ધતૂરાના ઉપયોગ પ્રમાણે કે, મદ્ય વગેરે કેફી ખરાબ દ્રવ્યોની વપરાશ કરનારાની જેમ આત્માને બેભાન અગર ભ્રમઉત્પન્ન કરાવનાર થાય છે. આવા મિથ્યાત્વમોહનીયના ઉદયવાળાને પારમાર્થિકી કોઈ કાર્ય-નિષ્પત્તિ થતી નથી. (૧૯૭)
૧૯૮-માટે કહે છે કે અહિં બોધ થવામાં દોષભૂત એવાની અંદર વિપરીતતા એ મહાન દોષ છે. અનધ્યવસાય અને સંશય એ બે દોષો તેના જેટલા મહાન દોષો નથી. તેમાં અનધ્યવસાય તે કહેવાય કે, સુતેલા મા પુરુષની જેમ કોઈ પણ પદાર્થમાં બોધની પ્રવૃત્તિ થતી નથી. સંશય તેકહેવાયકે, જે અનેક વિષયમાં અનિશ્ચિત પણે પ્રવૃત્તિ કરવી. જે માટે કહેલું છે કે – જે અનેકકાર્યના આલંબનવાળી, દોષથી કુંઠિત જે ચિત્ત છે. આ શત છે કે, સર્વ પદ છે- એમ સંશય થાય, તે સંશયરૂપ અજ્ઞાન છે. જે કારણ માટે પરિશુદ્ધ ન્યાયમાર્ગને ન અનુસરનારી ચેષ્ટા, તે અસત્યવૃત્તિ તે અવળી ચેષ્ટા હોવાથી સર્વ આ લોકના કે પરલોકના પદાર્થોમાં સેંકડો હેરાનગતિનાં દુઃખો ઉત્પન્ન કરનારા છે. કહેલું છે કે - “મિથ્યાત્વ સમાન કોઈ શત્રુ નથી, મિથ્યાત્વ સમાન કોઈ ઝેર નથી, મિથ્યાત્વસમાન કોઈ રોગ નથી અને મિથ્યાત્વ સમાન કોઈ અંધકાર અજ્ઞાન નથી.શત્રુ, વિષ, અંધકાર, રોગ વગેરે એક જન્મમાં દુઃખ આપનારા છે, જ્યારે દુરંત મિથ્યાત્વ જીવને દરેક જન્મમાં દુઃખ આપનાર થાય છે.” આનાભોગ-સંશયથી આ વિપર્યય ચેષ્ટા થતી હોવા છતાં તત્ત્વનો આમુહ ન હોવાથી સુખેથી માર્ગે લાંબી સમજાવી શકાય તેમ હોવાથી, તે અતિશયઅનર્થ પ્રાપ્તકરાવનારી નથી. (૧૯૮)
અહિં બીજું પણ ચારિત્રીનું લક્ષણ જોડવાની ઇચ્છાવાળા કહે છે -
