Book Title: Updeshpad Mahagranth
Author(s): Haribhadrasuri, Munichandrasuri, Hemsagarsuri, Ratnatrayvijay
Publisher: Ranjanvijay Jain Pustakalay
View full book text
________________
૨૦૩
તિર્યંચાદિ ગતિ, એક ભવથી બીજા ભવમાં ભ્રમણ કરવા સ્વરૂપ છે,જગતના સર્વ પ્રાણીઓને સામાન્ય પારમાર્થિક વ્યાધિ તો વળગેલા જ છે. તેથી પંચનમસ્કાર સ્મરણાદિ રૂપ શુદ્ધધર્મ રૂપી ઔષધ, તે સંસારવ્યાધિ મટાડવાના કારણરૂપ છે. તે માટે કહેલું છે કે ‘પંચનમસ્કાર,વિધિપૂર્વકદાન,શક્તિ અનુસાર અહિંસા, ઇન્દ્રિય ઉપર વિજય, કષાય ઉપર વિજય મેળવવો - આટલો ધર્મ સુખેથી સાધી શકાય તેવો છે. આટલું જાણ્યા પછી ફરી આટલો નિર્ણયકરવો, તે આ પ્રમાણે - ‘ આગળ જણાવેલ ગુરુના લક્ષણાનુસાર જે ગુરુ, તેના પરિવારમાં તેપરિવારની મર્યાદા-નિયમો પાલન કરવા પૂર્વક તેમાં વાસ કરવો. તે પ્રમાણે વાસ કરવાથી શુદ્ધધર્મ પરમાર્થ વૃત્તિથી નક્કી પ્રાપ્તથાય છે. અનિશ્ચયરૂપ કુત્રિમ સુવર્ણ સરખો ધર્મ તો પરીક્ષાને સહન કરી શકતો ન હોવાથી અન્યથા-બીજા પ્રકારે પણ થાય, તેનાથી કશો લાભ થતો નથી, કારણ કે તેનાથી અસાર એવું સંસાર-ફળ જ મળે છે - એ વાત આપણે જડ સાધુ માસતુસના ઉદાહરણથી જાણી. (૧૯૪) એમ કેમ કહેવાય ? એ પ્રમાણે કહેતા હો તો કહે છે –
૧૯૫- જે કારણ માસતુસ આદિ નિશ્ચયથી ગુરુકુલ સંવાસ કરતા હતા, કેવી રીતેઇચ્છા -મિચ્છાકાર-તહક્કારાદિ દશવિધ ચક્રવાલ સમાચારી પાલનકરવા રૂપ આજ્ઞાને સર્વ પ્રકારે મન, વચન, કાયાથી ઉલલંઘન કર્યા સિવાય ગુરુકુળવાસમાં રહેતા હતા. શંકા કરી કે, એકાકી કદાચ મૂકેલા હોય, તેવા પ્રકારના આશીર્વાદના કારણે બીજા સાધુની સહાય વગર કોઈક ગ્રમાદિમાં ગુરુએ સ્થાપ્યા હોય, તો પણ ગુરુની આજ્ઞા અખંડિત પાળેલી છે. કહેવાનો મતલબ એ છે કે ઘણા સાધુઓની મધ્યે રહેલાને લજ્જા, ભય વગેરે કારણે પણ ગુરુની આજ્ઞાનું ઉલ્લંઘન બનતું નથી.જ્યારે તે ગુરુ કુળવાસમાંથી આજ્ઞા પૂર્વક એકલોપણ રહેલો હોય,તો ગુરુકુલ-વાસમાં પ્રવર્તતી સર્વ સામાચારી તે સર્વનું યથાર્થ પાલન કરે છે, ત્યારે જાણી શકાય છે કે, આ ગુરુકુળ-વાસના સંવાસવાળા છે. તે સાધવા યોગ્ય સર્વક્રિયા-કલાપ સર્વથા અખંડિતપણે પાલન કરે છે. અહિં ગુરુ આજ્ઞા ઉલ્લંઘન કરવામાં દૃષ્ટાંત કહીશું, તે જાણવું. (૧૯૫) તે જ કહે છે -
-
ગુરૂઆજ્ઞાહિતકારી વિષેચંદ્રગુપ્તનું દૃષ્ટાંત
૧૯૬- મૌર્યવંશમાં પ્રથમ રાજા ચંદ્રગુપ્ત થયો, જેની કથા પહેલાંકહેલી છે. તેને ચાણક્યમંત્રી ઉપર સર્વ પ્રકારે વિશ્વાસ હતો અને કોઈ પણ પ્રયોજનનીઆશા તેને કરે, તેમાં પોતે શંકા કરતો ન હતો. તે જ પ્રમાણે માસતુસ આદિ મુનિઓને ચંદ્ર ગુપ્ત ક૨તાં પણ અધિક વિશ્વાસ હિતકારીગુરુ વિષે હોય છે. તે વાત યાદ કરતાં કહે છે કે - પાટલિપુત્રને ઘેરો ઘાલ્યો અને નંદના સૈન્યે હટાવીકાઢેલો. ચાણક્ય જ્યારે ચંદ્રગુપ્તને સાથે લઈનાસી જતો હતો,ત્યારે પાછળ નંદરાજાનું સૈન્ય આવી પહોંચ્યું. તે વખતે બીજો કોઈ ઉપાય ન મળવાથી ચંદ્રગુપ્તનું રક્ષણ કરવા માટે વિચારતા એક મોટા સરોવરમાં ઘણાં કમળો ઉગેલા હતાં અને તેનાથી તે શોભતુ હતું, તેમાં ચંદ્રગુપ્તને ઉતાર્યો. એટલામાં નન્દનો ઘોડેસ્વાર આવ્યોઅને ચાણક્યને પૂછયું કે, ‘ચંદ્રગુપ્ત કયાં રહેલો છે ?'એટલે આંગળીના ટેરવાથી બતાવવાં જણાવ્યું કે,‘આ પેલો
