Book Title: Updeshpad Mahagranth
Author(s): Haribhadrasuri, Munichandrasuri, Hemsagarsuri, Ratnatrayvijay
Publisher: Ranjanvijay Jain Pustakalay
View full book text
________________
૧૪૬
ઉપદેશપદ-અનુવાદ પામેલારાજાએ પોતાની ધાવમાતાને પૂછયુ, તેણે પણ તેમ કહ્યું, પણ મૂળથી આખી બનેલી હકીકત ન કહી સમય થયો. એટલે ચાણક્ય આવ્યો. રાજાએ પણ તેને દેખીને ભાલતલની ભૂકુટી ચડાવી, ક્રોધ મુખવાળા બની મુખ ફેરવી નાખ્યું.
અરેરે ! હવે જીવનને આરે પહોંચેલા મને આમ રાજાપરાભવ કેમ કરતો હશે ?' એમ વિચારી ચાણક્યપોતાના ઘરે ગયો. ઘરના સારભૂત પદાર્થો પુત્ર-પૌત્રાદિ સ્વજનવર્ગને આપીને ચતુર બુદ્ધિવાળા મંત્રીએ વિચાર્યું કે, “મારા પદની સંપત્તિ પ્રાપ્ત કરવાની ઈચ્છાથી કોઈક ચાડિયાએ ફરિયાદ કરીને રાજાને મારા પરકોપવાળો બનાવ્યો છે. હવે તેવા પ્રકારની યોજના ગોઠવુંકે, “બિચારો લાંબા કાળ સુધી દુઃખમાં સબડતો જીવન વિતાવે.' ત્યાર પછી શ્રેષ્ઠ ગંધવાળા મનોહર પદાર્થોને ભેગા કરી તેનું ચૂર્ણ તૈયાર કર્યું. એક દાબડીમાં ભરી તેમાં એક લખેલ ભોજપત્ર મૂક્યું કે “આ શ્રેષ્ઠ સુગંધ સુંધ્યા પછી જે કોઈ ઇન્દ્રિયોને અનુકૂળ વિષયોનું સેવન કરશે, તે યમરાજાનો પરોણો થશે.” વળી શ્રેષ્ઠ વસ્ત્ર, આભૂષણ, વિલેપનો,સુંદર શપ્યાઓ, દિવ્ય પુષ્પની માળાઓ, સ્નાન, શૃંગાર આદિ પણ જે કરશે. તે પણ તરત મૃત્યુપામશે.” આ પ્રમાણે અંદર મૂકેલા સુગંધી વાસનું સ્વરૂપ જણાવનાર ભોજપત્રને વાસની અંદર નાખીને એ ડબ્બી નાની મંજૂષા-પેટીમાં સ્થાપના કરી. તેને પણ મોટા પેટારામાં સ્થાપન કરીને ઘણા ખીલાથી મજબૂત કરી અને ઓરડાના દ્વારની સાંકળ બંધ કરી ઉપર મજબૂત તાળું લગાવ્યું (૧૫૦) ત્યાર પછી સમગ્ર સ્વજન લોકોને ખમાવીને તેમ જ તેમને જિનેન્દ્રના ધર્મમાં જોડીને ગામ બહાર અરણ્યમાં ગોકુળના સ્થાનમાં ઇંગિની -મરણ અંગીકાર કર્યું. જ્યારે ધાવમાતાએ સુબંધુ મંત્રીનું કાવત્રુ જાણું અર્થાત્ “આ ચાણક્ય પિતાથી પણ અધિક હિતકારી હતો' એમ રાજાને જણાવ્યું અને કહ્યું કે, “તેનો પરાભવ કેમ કર્યો? તો કે માતાનો વિનાશ કરનાર હોવાથી, તો ધાવમાતાએ કહ્યું કે, “જો તેનો વિનાશ કર્યો ન હતો, તો તું પણ આજે હાજર ન હોત. જે કારણ માટેતારા પિતાને વિષમિશ્રિત ભોજન દરરોજ ચાણક્ય ખવરાવતો હતો, તેનો એક કોળિયો તારી માતાએ ખાધો, તું ગર્ભમાં રહેલો હતો. વિષ વ્યાપી જવાથી દેવતો મરણ પામેલાં હતાં જ, તેનુ મરણ દેખીને મહાનુભાવ ચાણક્ય માતાના પેટને છૂરિકાથી વિદારણ કરી તેને બહાર કાઢ્યો. કાઢવા છતાં પણ મસ્તક ઉપર ઝેરનું બિન્દુ લાગી ગયું હતું. મેશના વર્ણ સરખું શ્યામ ઝેર બિંદુ લાગેલું હોવાથી હે રાજનું! તું બિન્દુસાર તરીકે ઓળખાય છે.” એ સાંભળીને મહાસંતાપને પામેલો તે સર્વવિભૂતિ સહિત એકદમ ચાણક્યની પાસે પહોંચ્યો બકરીની સૂકાયેલી લીંડીઓ ઉપર બેઠેલા,સંગ વગરના તે મહાત્માને દેખ્યા. સર્વાદરથી વારંવાર ખમાવીને કહ્યું કે, “નગરમાં પાછા ચાલો અને રાજયની ચિંતા કરો ત્યારે ચાણક્ય કહ્યું કે, “મેં તો જિંદગી પર્યત માટે અનશનનો સ્વીકાર કર્યો છે હવે સંસારના સમગ્ર સંગનો સર્વથા મેં ત્યાગ કર્યો છે.” ચાડી ખાવાના કવિપાકો જાણનાર ચાણક્ય તે વખતે રાજાને સુબંધુનું કાવત્રું થયું, તે સંબંધી લગાર પણ વાત ન કહી.
હવે ભાલતલ પર બે હાથ જોડી સુબંધુએ રાજાને વિનંતિ કરી કે, “હે દેવ ! જો આપ મને આજ્ઞા આપો. તો અનશન વ્રતવાળા મંત્રીની હું ભક્તિ કરું રાજા પોતાના સ્થાને ગયા એટલે આજ્ઞા પામેલા તુચ્છબુદ્ધિવાળા સુબંધુએ ધૂપ સલગાવી તેનો અંગારો બકરીઓની
