Book Title: Updeshpad Mahagranth
Author(s): Haribhadrasuri, Munichandrasuri, Hemsagarsuri, Ratnatrayvijay
Publisher: Ranjanvijay Jain Pustakalay
View full book text
________________
૧૭૧
છતાં હવે લોકો તેને ‘પાપા' નગરી નામથી બોલવા લાગ્યા. (૩)
ગાથા અક્ષરાર્થ-વજ નામના મુનિવરંમાં પારિણામિકી બુદ્ધિ હતી.કેવી રીતે ? તો કે, રાજસભામાં માતા અને સંઘનો વિવાદ ચાલ્યો, ત્યારે માતા કરતાં પણસંઘને માન આપ્યું, વર્ષા અને ઉષ્ણકાળમાં વૃંભકદેવોએ નિમંત્રણ કર્યું, ત્યારેગોચરી ગ્રહણ કરતાં પહેલાં સાવધાની રાખી દ્રવ્યાદિકનો ઉપયોગ મૂક્યો. બાકી બીજાં પુરી નગરીમાં સહસ્ર પાંખડીવાળું પદ્મકમળ તથા એકકુંભ પ્રમાણ પુષ્પો લાવવાં. કુસુમ પુરમાં (પાટલિપુત્રમાં) પહેલાં અસુંદર રૂપ પછી હજા૨પાંખડીવાળા પદ્મ (કમળ)ના આસન ઉપર બેસી પોતાનું મૂળ સ્વરૂપ પ્રગટ કર્યું, તે અત્યન્ત અતિશયવાળું રૂપ વિકવ્યું. આર્યરક્ષિતને યમકો ભણતાં ભણતાં મન ભાંગી ગયું અને તેને મોકલવાનું બન્યું. (ગાથા ૧૪૨મી)
જમાઈઓની પરીક્ષા
૧૪૩- ગાથાનો ભાવાર્થ કથા દ્વારા જણાવે છે. વસંતપુર નગરમાં નિદ્વસ નામના બ્રાહ્મણને ક્રીડાના સ્થાન સ્વરૂપ શુભા નામની ભાર્યા હતી. તેને ત્રણ પુત્રીઓ હતી. જે યૌવન વયવાળી થઈ હતી.પોતાના ઘર સરખા વૈભવવાળા કુળોમાં વિવાહ કર્યો. માતાએ પોતાની પુત્રીઓ કેમ સુખી થાય ? તેમ વિચાર્યું. તે માટે તેમના પતિના પરિણામ જાણવા માટે શો ઉપાય કરવો ? તેમ વિચારતાં, ‘પતિ સાથે ગમે તેમ વ્યવહાર કરે, તો પુત્રીઓ ગૌરવસ્થાન પણ પામી શકે અને ગૌરવ પામ્યા વગરસુખની પ્રાપ્તિ કેવી રીતે થાય ? માટે મારે જમાઈઓના મનોભાવ જાણી લેવા જોઈએ. પુત્રીઓને શીખવી રાખ્યું કે, ‘તારે પ્રથમ પતિ સમાગમ-સમયે લાગ મળે એટલે પગની પાનીથી પતિના મસ્તકમાં પાટુ મારવું.' પુત્રીઓએ તે વાત સ્વીકારી. તે પ્રમાણે કર્યા પછી પ્રભાત-સમયે માતાએ પૂછ્યું કે, ‘તને તેણે પાટુ મારવા સમયે શું કર્યું ? ત્યારે મોટી પુત્રીએ કહ્યું કે, ‘તે મારા ચરણને પંપાળવાલાગ્યા અને મને પૂછયુ કે, ‘તને કંઈ પગમાં લાગ્યું તો નથી ને ? આપ્રમાણે તારે મને ચરણથી પ્રહાર કરવો ઉચિત ન ગણાય. એ તો મને તારા ઉપર ઘણો મોટો સ્નેહ છે, નહિંતર ઉન્માદરહિત કયો લજ્જાવાળો આવું કાર્ય નભાવી લે ?' એટલે માતાએ પુત્રીને કહ્યું કે, ‘તારો પતિ તારા ઉપર ઘણા સ્નેહવાળો છે. તું જે કરીશ, તે સર્વ પ્રમાણ ગણાશે. માટે ઇચ્છા અનુસાર વર્તીશ, તો પણ પ્રેમ ટકી રહેશે.’ બીજી પુત્રીએ કહ્યું કે, ‘પગથી પ્રહાર કર્યા પછી લગાર તે ખીજાયા, પરંતુ ક્ષણમાં પાછા શાન્ત થઈગયા' તેને પણ માતાએ શિખામણ આપી કે, ‘તું તેને ન ગમતાં કોઈ કાર્યો કરીશ, તો તે ચીડાશે, પરંતુ તને બીજી કોઈ શિક્ષા નહિં કરશે.' ત્રીજી એ વળી કહ્યુ કે, ‘તારી આજ્ઞા પ્રમાણે મેં કર્યું, એટલે તે મારા ઉપર ખૂબ રોષે ભરાયા અને મને ઘરના થાંભલા સાથે બાંધીને ચાબૂકના ૧૦૦ ચાબખા માર્યા. મને દાસી, તેમ જદુક્કુલમાં જન્મેલી છો, આવા પ્રકારનાં કાર્ય કરવાતૈયાર થયેલી એવી તારી મને જરૂર નથી.' ત્યાર પછી માતાએ તેની પાસે કહ્યું કે, ‘અમારા કુલનો આવો ધર્મ હોવાથી તેમ કરેલ છે. જો તેમ ન કરે તો સાસરાના કુલમાં આનંદ ન વર્તાય.’ એ પ્રમાણે તેના ચિત્તની પ્રસન્નતા કરીપુત્રીને શિખામણ આપી કે, જેમ દેવ પ્રત્યે વર્તાવ રખાય, તેવો વર્તાવ તેની સાથે તારે રાખવો, નહિંતર તે તારા પ્રત્યે પ્રસન્નતા નહીં રાખશે' જમાઈના ચિત્તને જાણવા માટે પુત્રીઓને આ શિખામણો
