Book Title: Updeshpad Mahagranth
Author(s): Haribhadrasuri, Munichandrasuri, Hemsagarsuri, Ratnatrayvijay
Publisher: Ranjanvijay Jain Pustakalay
View full book text
________________
૧૯૯ ગુરુકુલવાસ વગેરેનો ત્યાગ કરે અને શુદ્ધ પિંડેષણા કરનાર સાધુ ભગવાનના ઉપર બહુમાનવાળો નથી. (૧૮૭)
તેની શુભલેશ્યાને દષ્ટાંત દ્વારા તિરસ્કારતા કહે છે –
૧૮૮-ગલ એટલે જેનાછેડા ઉપર માંસ રાખેલ હોય, તેવો લોહમય કાંટો મત્સ્યપકડવા માટે પાણીની અંદર સંચાર કરાતો હોય, તે માંસ ખાય એટલે ગળામાં કાંટો ભોંકાય અને પકડાઈ જાય અને મોતને શરણ થાય. ગલથી ઓળખાતો મત્સ્ય ઘણા દુ:ખવાળા કુયોનિવાળા દુઃખી જીવો-જેવા કે, કાગડા, શિયાળ, કીડીઓ, કીડામાખો વગેરેને કુત્સિત વચનના સંસ્કારથી “પ્રાણનો વિયોગ કરાવી તેઓને ભવદુઃખથી મુક્ત કરવા'-તે “ભવવિમોચક નામના પાખંડિ-વિશેષો, વિષભેળવેલ અન્ન ખાવાના સ્વભાવવાળા આ વગેરેના જે પરિણામ હોય છે, નુકશાન ફલ આપનાર થાય. ગલમસ્યાદિના પરિણામની માફક જિનાજ્ઞા ઉલ્લંઘન કરનારના પરિણામ ધર્મ આચરવાના પરીણામ હોવાછતાં અશુભ હોય છે. આજ્ઞાના પરિણામ નીઅશુભ ફળ હોવાથી તેનું શૂન્યતા હોવાથી બંને સ્થલે તુલ્ય ફલ છે. (૧૮૮)
શંકા કરી કે – શાકારણે શુભ પરિણામ છતાં શાથી મોહથી અશુભ પરિણામ પામે છે? તેના સમાધાનમાં જણાવે છે કે –
ત્રણ પ્રકારનાં રાગનું સ્વરૂપ) ૧૮૯-જે કોઈ રાગ કે દ્વેષ તેમાં રાગ એટલે સ્નેહ, તે ત્રણ પ્રકારના છે (૧) સ્નેહરાગ, (૨) કામરાગ અને (૩) દૃષ્ટિરોગ. તેમાં પિતા-માતા વગેરે સ્વજન લોકના આલંબનવાળો નેહરાગ, પ્રિયપત્ની વગેરે સંબંધી રાગ તે કામરાગ, ત્રીજો દૃષ્ટિરાગ તેકહેવાયકે, જુદા જુદા દર્શન-મતવાળાઓને પોતાના દર્શન વિષે યુક્તિ માર્ગમાં ઉતરવાનું સહન ન કરી શકે અને તેમનો તે ને દર્શનમાં રાગ કમ્બલ ઉપર લાગેલ લાક્ષારંગ માફક તે લાગેલા ઉતારવો અશક્ય હોય, જે પહેલાંના બે રાગની અપેક્ષાએ સ્વમતમાં અતિદઢ મમતા હોય, તે દૃષ્ટિરાગ. '
ષ એટલે મત્સર, તે પણ સચિત્ત અને અચિત્ત દ્રવ્ય સંબંધી હોય, તેથી બે પ્રકારનો.
આવા રાગ ને દ્વેષ તે લગભગ ફરી પેદા ન થાય તેવા સ્વભાવાળા થયેલા હોવાથી મંદ રાગ-દ્વેષ,અથવા નિર્બીજને અભિમુખ થયેલા એવા મંદ રાગ-દ્વેષ જેને વિષે હોય, તે પરિશુદ્ધ સ્વભાવવાળો જણાવેલો છે. આમ હોવા છતાં પણ પ્રબળ મિથ્યાત્વમોહનીયનો ઉદય થાય. ત્યારે, ફરી તેવા કોઈ ગુણી પુરુષ ઘણી સારી સમજ આપે, તો પણ તે મોહોદય એટલો બળવાળો વૃદ્ધિ પામ્યો હોય કે, અસાધ્યરોગ માફક માર્ગે આવી શકતો નથી. તેના રાગવૈષની મંદતા થતી નથી. આ રાગ-દ્વેષની શક્તિ કમજોર બનીજાય એની મંદતા થવા માટે નજીકના જે સભ્યો હોય, તેના દેખતાં આપ પોતે જ પ્રયોજન દેખો કે આ રાગ-દ્વેષની મંદતા થાય. એ માટે “હદિ શબ્દ વાપર્યો. કારણની મંદતા પામ્યા વગરકાર્ય મંદ થવાની શક્યતા ગણાય નથી. મહાહિમ પડે ત્યારે પ્રાણીઓના શરીરમાં રોમ એકદમ ખડાં થઈ જાય છે, એવો વિકાર થાય છે. તેમ રાગ-દ્વેષ થાય એટલે મોહનીયનો ઉદય થાય. (૧૮)
