Book Title: Updeshpad Mahagranth
Author(s): Haribhadrasuri, Munichandrasuri, Hemsagarsuri, Ratnatrayvijay
Publisher: Ranjanvijay Jain Pustakalay
View full book text
________________
૧૯o
ઉપદેશપદ-અનુવાદ થયા. આ નરેન્દ્ર થશે, તેની ચિંતા કરવાની જરૂર નથી, પરંતુ બીજા બેમાં દુર્ગતિગામી કોણ થશે અને સ્વર્ગગામી કોણ થશે ? “અપાત્રને વિદ્યાદાન ન થાઓ' તેમ ધારી પરીક્ષા આરંભી. રખે મેં કરેલાં તપ, તીર્થયાત્રા, સ્નાનાદિ નિષ્ફલ ન જાય.” બોકડાની ખાલમાં લાક્ષારસ ખૂબ ભર્યો. તેમ જ મલ વગેરે ભરીને અષ્ટમી તિથિની રાત્રે અધ્યાપકે પર્વત નામના પુત્રને કહ્યું - “આ બોકડાને મંત્રથી તંભિત કર્યો છે, તો તેને ઉપાડીને ત્યાં લઈ જા કે, જ્યાં કોઈ તેને દેખે નહિ, ત્યાં એને તારે હણવો - એ પ્રમાણે કરવાથી વેદના અર્થને સાંભળવાની યોગ્યતા મેળવી શકાય છે તેણે તે વાત સ્વીકારી “ગુરુવચન અલંઘનીય છે' એમ માનતા તેણે બોકડો ગ્રહણ કર્યો અને શૂન્ય માર્ગના મુખમાં જઈને જેટલામાં હણ્યો, તેટલામાં તે લાક્ષારસથી સર્વાગે લેપાયો-એટલે પોતે લોહીથી ખરડાયેલો છે - એમ માનતાં સરોવરે ગયો અને સ્નાન કરીને વસ્ત્રસહિત પિતા પાસે આવીને તેણેનિવેદન કર્યું.
પિતાએ પૂછયું કે, “તેં કેવી રીતે હણ્યો ? કારણ કે, સર્વત્ર ફરતા જંભક દેવતાઓ દેખે છે, તથા આકાશમાં તારાઓ, વળી તે પોતે જ દેખતો હતો, તોતું કેવી રીતે કહી શકે કે, કોઈ દેખતું ન હતું. અરે ! તારી મહામૂઢતા કેવી છે ? ત્યાર પછી જ્યારે અંધારી ચતુર્દર્શી આવી, ત્યારે નારદને કહ્યું કે, “તારે આ પ્રમાણે હણવો.” “એ પ્રમાણે કરીશ” એમ કહીને ગુરુના વચનનું બહુમાન કરતો તે જાય છે કે, જે સ્થાનોમાં બગીચા, દેવતાનાં ભવનો છે, તેમાં ગયો, તો ત્યાં વનસ્પતિ, તેમ જ દેવ તાઓ વગેરેને દેખ્યા. હવે ચિતવવા લાગ્યો કે, “એવુ કોઈ સ્થાન દેખાતું નથી કે, જ્યાં કોઈ ન દેખે, તો ગુરુની વધુ ન કરવાની આજ્ઞા છે.” ગુરુ પાસે આવીને પોતાની સર્વ પરિણતિ નિવેદન કરી. તેની શ્રુતાનુસારી પરિણતિથી ખાત્રી થઈ કે, “આ વેદના અર્થ ભણવાની યોગ્યતાવાળો છે.” ગુરુ સંતોષ પામ્યા.તેઓ બોલ્યા કે – “કહેલો અર્થ તો પશુઓ પણ સમજે છે, હાથી કે ઘોડા વગર કહ્યું પણ વહન કરે છે, પંડિત પુરુષો ન કહ્યા છતાં પણ વિચારણા કરે છે. પારકાના ઇંગિત-આકૃતિચેદિના જ્ઞાન રૂપ ફળવાળી બુદ્ધિઓ જણાવેલી છે.” એમકહીને ત્યાર પછી જણાવ્યું કે, “આ રહસ્ય કોઈ પાસે પ્રકાશિત ન કરવું. કારણ કે, મૂઢ-મૂર્ણ પુરુષો કહેલા તત્વપદની શ્રદ્ધા કરતા નથી.” મતિવિશેષથી ગુરુએ વાત જાણી, એટલે પુત્રને નિષેધ્યો અને નારદને વેદ અધ્યયન માટે ઉચિત બુદ્ધિવાળો જાણ્યો (૨૨)
ગાથા-અક્ષરાર્થ-વેદનાં રહસ્ય સ્થાનો ભણાવવા બાબત શંકાવાળા ઉપાધ્યાયજીએ બે છાત્રોની પરીક્ષા કરવાનો આરંભ કર્યો. યુક્તિથી નહિ કે સાચે સાચો બોકડો આપ્યો હતો. ‘ત્યાં હણવો કે જ્યાં કોઈ ન દેખે.” ગુરુની આજ્ઞા અધ્યાપકના ઉપદેશ સ્વરૂપ વાળી હોય છે. ગુરુની આજ્ઞા અલંઘનીય હોવાથી તે માટે તેની આજ્ઞાને અનુસાર પ્રયત્ન કરવો જોઈએ. એ માટે બંનેએ વિચાર્યું હતું. પર્વત નામના શિષ્ય જ્યાં લોકોનો જવરઅવર ન હતો, તેવા સ્થળમાં રસ્તાના મુખભાગમાં અતિક્રૂરતાથી તેને મારી નાખ્યો. બીજા નારદ શિષ્ય ગુરુનાં વચનનો નિષેધમાં અર્થ કર્યો એટલે સર્વ કોઈ ન દેખે - તેના સ્થલે વધ કરવાનું કહેવાથી વધનો ગુરુએ નિષેધ જ કરેલો છે. એ કારણથી તે બોકડાનો સર્વથા વધ ન કર્યો. (૧૬૯૧૭૦).
