Book Title: Updeshpad Mahagranth
Author(s): Haribhadrasuri, Munichandrasuri, Hemsagarsuri, Ratnatrayvijay
Publisher: Ranjanvijay Jain Pustakalay
View full book text
________________
૧૯૬
ઉપદેશપદ-અનુવાદ એ જ વાત અન્વય - વિધિથી જણાવે છે –
૧૮૪ - પહેલાં કહેલ ધાર્મિકથી વિલક્ષણ તો ધાર્મિક જ વિચાર છે કે, આ અહિંસા સ્વરૂપથી અને અનુબંધથી સમગ્ર કુશલલોકને અભિનંદન કરવા યોગ્ય છે આ અહિંસા ગમે તેમ જાણવી શક્ય નથી, પરંતુ આગમશાસ્ત્રથી જાણી શકાય છે. આH -પ્રમાણિક પુરુષના વચનસ્વરૂપ આગમો છે. કહેવું છે કે – “બુદ્ધિશાળી શ્રદ્ધાવાળા નજીકના મોક્ષગામી આત્માઓ પરલોકવિધિમાં પ્રાયઃશાસ્ત્રો-આગમો સિવાય બીજાની અપેક્ષા રાખતા નથી. જગતમાં અર્થ અને કામ ઉપદેશ વગર પણ લોકો પ્રાપ્ત કરે છે, પરંતુ ધર્મ શાસ્ત્ર વગર મેળવી શકાતો નથી. માટે શાસ્ત્રમાં આદર કરવો હિતાવહ છે. પાપરૂપી રોગનું ઔષધ શાસ્ત્ર છે, પુણ્યનું કારણ શાસ્ત્ર છે, સર્વ પદારથને જણાવનાર-દેખાડનાર શાસ્ત્ર ચક્ષુ છે, શાસ્ત્ર સર્વ અર્થને સાધી આપનાર છે.” તથા “પ્રમત્તયો ( પ્રણવ્યપરોપમાં હિંસા”- પ્રમાદના યોગથી જીવ અને પ્રાણનો વિયોગ થાય, તે હિંસા-આ હિંસાનો હેતુ કહેવાય. હિંસાનું સ્વરૂપ જણાવે છે - આ જગતના ત્રણે લોકમાં આધિથી વ્યાધિથી અને ઉપાધિથી જે દુઃખ ઉત્પન્ન થાય છે, તે સમગ્ર ફલજો હોય તો હિંશારૂપી વિષવૃક્ષનું જ છે. આનાથી વિલક્ષણ રીતે અહિંસાની યોજના કરવી.સૂત્ર અને અર્થરૂપ આગમ સર્વહિતની પ્રવૃત્તિ અને અહિતની નિવૃત્તિના કારણરૂપ આગમશાસ્ત્ર ગુરુથી જ મેળવી શકાય છે. ગુરુનું લક્ષણ આ પ્રમાણે “શાસ્ત્રના અર્થનાજાણકાર શ્રેષ્ઠ નિઃસંગતતાને પામેલા, ભવ્યજીવોરૂપી કમલને વિકસિત કરનાર સૂર્યમંડલ સમાન ગુરુઓ હોય છે.ગુણોનું પાલન તથા વૃદ્ધિ જેનાથી થાય અને હંમેશાં ભણાવવામાં સાર્થવાહ સમાન ગુરુ મહારાજ હોય છે.” બીજા સ્થાને કહેલું છે કે – “જે કારણથી શાસ્ત્રના આરંભો ગુરુને આધીન હોય છે. માટે આત્મહિતના અર્થીઓએ નિરંતર ગુરુની આરાધના કરવામાં તત્પર રહેવું. સંસારમાં ઉત્પન્ન થયેલ કષાયદોષને જેઓય ગુરુના સહારા વગર ઉલ્લંઘન કરવાની અભિલાષા રાખે છે, તેઓ ખરેખર ભયંકર મગરમચ્છાદિ જલચરોથી ભરપૂરએવા સમુદ્રને નાવ વગર તરવાની ઇચ્છા કરે છે.” કાલ,વિનય બહુમાન આદિ વિધિપૂર્વકગુરુ પાસે શ્રુત ભણવું. અવિધિથી મેળવેલ શ્રુતજ્ઞાન ઉલટું નુકશાનકારક ફલ આપનાર હોવાથી ન મેળવેલ જ્ઞાન સરખું માનવું. અપાય એટલે નુકશાન આ પ્રકારે સમજવું. “ગાંડપણ મેળવે. રોગ-આતંક લાંબા કાળ સુધી ચાલે,જેથી ભણી શકાય નહિ. તીર્થકર ભાષિત ધર્મથી ભ્રષ્ટ થાય.” આવા પ્રકારનું આગમૠત વિધિપૂર્વક ગુરુ પાસેથી પ્રાપ્ત થાય, એટલે શ્રવણકરવાની અભિલાષા ગ્રહણ કરવું તે.આદરપૂર્વક પ્રયત્ન કરવો,તે લોકોત્તર નીતિ, એકની પાછળ બીજો ગતિ કરે, તે રૂપ લોકરિની પ્રવૃત્તિ તે લૌકિક-કુતીર્થિક આદિ ભેદથી ભિન્ન છે તેનાથી ચડિયાતી ઉપર વાળી નીતિ છે તે સર્વ વિદ્વાન લોકોના વચનને અનુસારે લોકોત્તર નીતિ છે. આના વિષે બુદ્ધિધન પુરુષ પ્રયત્ન કરે છે. એવી રીતે સારી રીતે વાપરેલા ઔષધથી રોગ ચાલ્યો જાય. તેમ ભવભ્રમણનો રોગ પણ મહાપુરુષનો ઘટી જાય છે. એ પ્રકારે આ આગમ સર્વોગે પરિણમન પામે છે. આગમઔષધના સેવનથી તેવા તેવા ભવવિકારોથી મુક્ત થાય છે. (૧૮૪)
શંકા કરી કે-એવો પુરુષ આગમ વિષે કેમ અત્યંત પ્રયત્ન કરે છે અને અહિંસામાં તે કેમ તેટલો પ્રયત્ન કરતો નથી ?
