Book Title: Updeshpad Mahagranth
Author(s): Haribhadrasuri, Munichandrasuri, Hemsagarsuri, Ratnatrayvijay
Publisher: Ranjanvijay Jain Pustakalay
View full book text
________________
૧૮o
ઉપદેશપદ-અનુવાદ શત્રુસૈન્ય સ્વદશમાં પાછું જશે, નહિતર તમારા જીવતાં સુધી આ સૈન્યનો ઘેરાવો ખસવાનો નથી.” રાજાને પ્રથમથી સંકેત કરી રાખેલો કે, “જ્યારે સ્તૂપ ખોદી દૂર કરાય, ત્યારે તમારે પોતાનું સર્વ સૈન્ય સાથે લઈ દૂર પાછા હઠી જવું.” હવે લોકોએ કહ્યું કે, “તેમ થવાની ખાત્રી કઈ ? તેણે કહ્યું કે, “તૂપ ખોદશો-દૂર કરશો તો શત્રુસૈન્ય સ્વદેશ તરફ ચાલવા માંડશે.” આવી ખાત્રી આપી, એટલે નગરલોકોએ સ્તૂપના શિખરના અગ્રભાગને દૂર કરવાનું કાર્ય આવ્યું. જ્યારે શિખર ખોદી ખસેડવામાં આવ્યું, એટલે જતાં શત્રુ -સૈન્યને દેખીને લોકોને વિશ્વાસ ઉત્પન્ન થયો-એટલે આખો સૂપ દૂર કર્યા. ત્યાર પછી રાજાપાછો ફરીને આવ્યો અને નગરીના લોકોને વિડંબના પમાડવા લાગ્યો. જિનપ્રતિમા લઈને ચેટકરાજા કૂવામાં પડ્યા. આ કૂલવાલક મુનિની દુર્ગતિગમન કરાવનારી પરિણામિકી બુદ્ધિ કે, જે સ્તૂપ પાડવાના બાનાથી આવી મનોહર નગરીનો વિનાશ કરાવ્યો ! (0)
ગાથા અક્ષરાર્થ- મુનિસુવ્રતસ્વામી સંબંધી સ્તૂપ. બીજા સ્તૂપોની અપેક્ષાએ પ્રધાન સ્તૂપ. એક જ ઉદાહરણ, નહિ કે બે કુલવાલક નામનો દ્રોહી શિષ્ય, ગુરુમહારાજના આક્રોશપ મળવાથી તાપસાશ્રમમાં ગયો. માગધિકા વેશ્યાએ લાડુ ખવરાવી બિમાર પાડ્યો. તેની ચાકરી કરતાં કરતાં તેના પ્રત્યે કામરાગ પ્રગટાવીને તેને સ્વાધીન કર્યો. ક્રમે કરી વૈશાલી નગરીનો તેના દ્વારા વિનાશ સર્જાવ્યો. (૧૪૯).
૧૫૦-ગાથાના આદિ શબ્દથી સુમતિ નામનો બ્રાહ્મણ પરિણામિકી બુદ્ધિમાં ઉદાહરણ સમજવું. અંધ, તે કેવી રીતે જાણી શકાયો ? સમુદ્રદેવસિદ્ધરાજે મંત્રીની શોધ કેવી રીતે કરી ? તેમાં બુદ્ધિશાળી સુમતિ માટે રાજાને કાને વાત આપી. રાજાએ તેને બોલાવ્યો. બોર, અન્ય અને કન્યાની વિશેષ પરીક્ષા માટે તેને નિયુક્ત કર્યો, નિશ્ચિત પ્રજ્ઞા હોવાથી રાજાએ ખુશી થઈને માણા-પ્રમાણ લોટ પલ-પ્રમાણ ગોળ, કર્ષક-પ્રમાણ ઘીની આજીવિકા પ્રથમ બાંધી આપી. બીજી વખત બમણી, ત્રીજી વખત ચારગુણી આજીવિકા બાંધી આપી. તાત્પર્ય પામેલા તેણે રાજાને કહ્યું કે, “હે દેવ ! તમે વણિપુત્ર છો.”
(સુમતિની કથા) આ ગાથાની વ્યાખ્યા માટે મંડલ વગેરે નવ ગાથાઓ આગળ કહેશે. આ કથા પછી નવ ગાથાઓ ૧૫૧ થી ૧૫૯ છે.
વસંતપુર નામના નગરમાં વસંતમાસ સરખા જ બાકીનો મહિનાઓ હતા. સમગ્ર બીજા રાજાઓમાં સમુદ્રદેવ નામનો મુખ્ય રાજા હતો. બાલ્યકાલમાં જ જેણે રાજય મેળવેલું છે, એવો તે પુણ્યશાળી અને પરાક્રમી હતો. વળી તે ધર્મનાં ઉચિત સામાયિકાદિક સ્થાનોનું પણ સેવન કરતો હતો. પોતે જાતે જ રાજયોનાં કાર્યોની ચિંતા રાખતો હતો. તેથી તેની અંદર સુખ કેમ મળે ? એવી રીતે ચિંતા કરતો મંત્રીની શોધ કરવા લાગ્યો. કહેલું છે કે - “જેમ મહાવતોથી સારી રીતે કેળવાયેલા હાથીઓ માર્ગમાં સરખી રીતે ગમન કરે છે, તે પ્રમાણે લોકોમાં નિપુણ મંત્રીના બુદ્ધિગુણથી રાજયોનાં કાર્યો પણ સુખપૂર્વક ચાલે છે. જેમ અંધકારમાં પડેલી વસ્તુ આંખ હોવા છતાં દેખાતી નથી, તેમ સમસ્ત લક્ષ્મી હોવા છતાં પણ અતિગાઢ અંધકાર-અજ્ઞાન
