Book Title: Updeshpad Mahagranth
Author(s): Haribhadrasuri, Munichandrasuri, Hemsagarsuri, Ratnatrayvijay
Publisher: Ranjanvijay Jain Pustakalay
View full book text
________________
૧૮૨
ઉપદેશપદ-અનુવાદ છે, તેમ સર્વ કામી પુરુષોને સર્વ સ્ત્રીઓ અભિલષણીય થાય છે. જેમ રક્ષણ કરાયેલું ધાન્ય અખંડિત રહે છે, તેમ આ સ્ત્રીઓ પણ રક્ષાયેલી અખંડિત રહે છે. જો કૌતુકથી પણ.
કહેલું છે કે - “એકાંત ન હોય, ક્ષણ પ્રસંગ ન હોય, પ્રાર્થના કરનાર મનુષ્યન હોય, તે કારણથી હે નારદ ! નારીનું સતીત્વ ટકી રહે છે.” વળી શાસ્ત્રોમાં પણ સંભળાય છે કે, કુંતી અને પાંડુના પાંચ પુત્રો થયા સંભળાય છે, પરંતુ ચંદ્ર સમાન ઉજજવલ કીર્તિવાળા પાંડુરાજાએ એક પણ પુત્રને જન્મ આપ્યો નથી.”
તો હે સ્વામિ ! તેના ઉપર અવકૃપા ન કરવી અને તેનો દોષ ઉઘાડો ન પાડવો. કારણ કે, “મુનિએ આ મહિલાનો દોષ ગણેલો નથી. તેમણે આ પ્રમાણે કહેલું છે કે, “સ્ત્રી જારથી દૂષિત થતી નથી, રાજા રાજકર્મથી દૂષિત થતો નથી, જળ મૂત્ર અને પુરીષ (વિષ્ઠા) દૂષિત થતું નથી અને વિપ્ર વેદકર્મથી દૂષિત થતો નથી.” અત્યંત વિચક્ષણ વર્તનવાળો હાથી સર્વ મંત્રીઓના ઉપર તેને સ્થાપન કર્યો. આ લોક અને પરલોકમાં વિરુદ્ધ ન બને તેવી સુંદર પ્રતિષ્ઠા પામ્યો. (૩૩).
૧૫૧ થી ૧૫૯ - નવ ગાથાઓનો અક્ષરાર્થ - તથા પ્રકારના મગધ આદિ દેશના રાજા મંત્રીની શોધ કરતા હતા, ત્યારે કોઈકેરાજાને કહ્યું કે, “સુમતિ નામનો એક શ્રેષ્ઠ બ્રાહ્મણ ઘણી બુદ્ધિવાળો છે. બાકીના સામાન્ય જનની બુદ્ધિની અપેક્ષાએ ઘણી ચડિયાતી બુદ્ધિવાળો છે, પરંતુ નેત્રો વગરનો આંધળો છે. ત્યાર પછી રાજાએ સુમતિને બોલાવી મંગાવ્યો.સુંદર કાયાવાળી મુખ્ય હાથણી ઉપર રાજા જાતે આરૂઢ થયા અને બીજી બાજુ તેને ચડાવીને હાથણી પર બેસાર્યો તેની વિશેષ પ્રકારની બુદ્ધિની પરીક્ષા માટે માર્ગમાં પાકેલા બોરવાળી બોરડીઓ હતી. તે ફળ ભક્ષણ કરવા લાયક છે.” એમ કહીને રાજા જવા તૈયાર થયા અને ચાલવા લાગ્યા, ત્યારે રાજાને રોકી રાખ્યા. આ બોરડીઓ શુભ નથી,તેની પરીક્ષા કરી. “આ વાત તેં કેવી રીતે જાણી ?' એમ પ્રશ્ન કયો, એટલે તેણે કહ્યું કે, “માર્ગમાં જે બોરડી હોય,એનાં ફલો બીજાઓ ગ્રહણ કરે જ નહીં આનું જ્ઞાન કેવી રીતે થયું ?” અહિં અતિશયથી પદાર્થ જાણવો એટલે રાજાને સંતોષ થયો.
ઘઉં પીસવાથી જે જીણો થાય, તે માણા-પ્રમાણ તથા પલ-પ્રમાણ ગોળ અને કર્ષપ્રમાણ ઘી તે બ્રાહ્મણના નિર્વાહ માટે આપવાનું રાજાએ નક્કી કર્યું. બ્રાહ્મણે પણ “દેવની કૃપા એમ કહી બહુમાનપૂર્વક તે દાનનો સ્વીકારકર્યો. ફરી પણ સ્થિર પ્રજ્ઞા છે કે કેમ? તે જાણવા માટે રાત્રે જેની પૂજા કરી છે, એવા એક ક્ષુદ્ર અશ્વ વિપ્ર પાસે મોકલ્યો. આ સર્વોત્તમ અશ્વ ખરીદ કરવો કે કેમ ? તેણે તેની પરીક્ષા કરી. “એ અશ્વને બરછટ-જાડાં રૂંવાડાં હોવાથી તે ઉત્તમ અશ્વ નથી.” એ પ્રકારનાં જ્ઞાનથી સુમતિ વિપ્ર ઉપર રાજા બીજી વખત પ્રસન્ન થયા. આગળ આપેલું દાન બેવડું કરી આપ્યું. તથા કન્યારત્નની પરીક્ષા કરવી આરંભી. એની પણ અશ્વસની જેમ મુખથી આરંભી કટીસ્થાન સુધી સ્પર્શ કર્યો. તેથી ધીરતાથી એક કન્યા ક્ષોભ ન પામી એટલે “આ વેશ્યાપુત્રી છે' એવું જ્ઞાન થયું. બીજીએ તો અડકતાં જ તિરસ્કારકર્યો, એટલે “આ કુળવાન કન્યા છે.” એમ જાણ્યું. એટલે સુમતિ વિપ્ર ઉપર કૃપા વધી અને ભંડારીને આજ્ઞા કરી કે, “હવે સેતિકા પ્રમાણ ઘઉંનો લોટ આપવો તથા ચાર પલનાભાર
