Book Title: Updeshpad Mahagranth
Author(s): Haribhadrasuri, Munichandrasuri, Hemsagarsuri, Ratnatrayvijay
Publisher: Ranjanvijay Jain Pustakalay
View full book text
________________
૧૪૫
આંખમાંથી અશ્રુજળ નીકળવા લાગ્યું અને આંખમાં આંજેલું અંજન પણ સાથે નીકળી જવા લાગ્યું એટલે તે બંને નાના સાધુઓ પ્રગટ થયા. તેમને ચાણક્ય જોયા, એટલે તેને શરમ આવી અને ઉપાશ્રયે મોકલી આપ્યા.
રાજાએ કહ્યું કે, “આ સાધુઓએ મને વટલાવી નાખ્યો છે.” એમ જુગુપ્સા કરવા લાગ્યો. ત્યારે ઉદ્ભટ ભુકુટીથી ભયંકર દેખાતા ભાલતલવાળા ચાણક્ય રાજાને કહ્યું કે, “તું કૃતાર્થ થયો, ખરેખર આજે તું વિશુદ્ધ વંશમાં જન્મ્યો છે કે, બાલ્યકાલથી પાલન કરેલા વ્રતવાળા સાથે તે ભોજન કર્યું.' હવે ગુરુ પાસે જઈને શિષ્યોને ઉપાલંભ આપતાં ચાણક્ય કહ્યું, ત્યારે ગુરુએ પણ ચાણક્યને કહ્યું કે, “તમારા સરખા શાસન-પાલકો હોવા છતાં આ સાધુઓ સુધાથી પીડાઈને નિર્ધમ બને અને આવા આચારવાળા થાય,તે સર્વ તમારો જ અપરાધ છે, પણ બીજાનો નહિ. એટલે તે પગે પડીને ક્ષમા માગવાલાગ્યોકે, “મારા આ એક અપરાધની ક્ષમા આપો.” હવેથી પ્રવચનની સર્વ ચિંતા હું કરીશ.' લોકોના મનમાં ચમત્કાર થયોકે, “ચાણક્ય કદાપિ આવો નમ્ર થઈને અપરાધની ક્ષમા માગે ખરો ?
હવે “ઘણા લોકોનો વિરોધ પામેલા રાજાને રખે કોઈ ઝેર ખવરાવી દે તેથી ખબર ન પડે તેવી રીતે તેના શરીરમાં ઝેરને ભાવિત કરવા લાગ્યો કે, જેથી તેને દુર્જનો ઝેરનો પ્રયોગ કરે, તો પણ તે ઝેર પરાભવ કરનાર ન થાય. (૧૩૦) દરરોજ ચાણક્ય પાસે રહેલો હોય ત્યારે જ રાજા ભોજન કરે, કોઈક દિવસે કોઈ પણ પ્રકારે બીજા કાર્યમાં રોકાયેલો હોવાથી રાજાના ભોજન-સમયે તેની ગેરહાજરીમાં ગર્ભવતી રાણીએ સાથે બેસી ભોજન કરવા ઇચ્છાકરી. આ ભોજનમાં ઝેર છે, તેનો પરમાર્થ ન જાણનાર અતિપ્રેમથી પરાધીન બનેલા રાજાએ પોતાના થાળમાંથી રાણીને એ કોળિયો આપ્યો. એટલામાં રાણીએ ઝેરવાળો કોળિયો ખાધો કે તરત ભાન ગુમાવ્યું અને પરવશ બની ગઈ. આ વાત ચાણક્યને જણાવી, એટલે તે ઉતાવળે પગલે આવી પહોંચ્યો.
ઉદરમાં રહેલા ગર્ભને હજુ કંઈ હરકત આવી નથી-એમ મારું ચોક્કસ માનવું છેએટલે તે કાળે કરવા યોગ્યમાં દક્ષ એવા ચાણક્યશસ્ત્ર ગ્રહણ કરીને તરત પેટની નસને વિદારણ કરી ઘણો પાકીને તૈયાર થયેલો ગર્ભ હાથથી ગ્રહણ કરી લીધો અને જુના ઘીથી ભરેલા ભાજનમાં તેને રાખીને જીવાડ્યો. અનુક્રમે શરીર પુષ્ટ થવાલાગ્યું. તેના મસ્તક ઉપર ઝેરનું બિન્દુ લાગેલું હોવાથી તેનું “બિન્દુસાર' એવું નામ સ્થાપન કર્યું. ગર્ભમાં રહેલાને જ બહાર કાઢેલો હોવાથી તેને રૂંવાડાંનો ઉદ્દગમ ન થયો. કાલે કરીને ચંદ્રગુપ્ત મરણ પામ્યો, એટલે તે બિન્દુસારને રાજા કર્યો.
આગળ ઉત્થાપન કરેલા નંદરાજાના સુબંધુ નામના એક મંત્રીએ ચાણક્યનો તેવો અપરાધ ઉભો કરીને આ નવા રાજાના કાન ભંભેર્યો કે- “હે દેવ ! જો કે આપ મારા પ્રત્યે કૃપાવળી વિકસિતદષ્ટિથી જોતા નથી, છતાં પણ આપનું હિત અમારા અંતરમાં વસેલું હોવાથી આપને સત્ય હકીકત જણાવવી જ પડશે. કે, “આ ચાણક્ય મંત્રીએ આપની માતાનું ઉદર ચીરીને તેને મરણ પમાડી, તો આનાથી બીજો કયો વૈરીહોઈ શકે ?' એમ સાંભળીને કોપ
