Book Title: Updeshpad Mahagranth
Author(s): Haribhadrasuri, Munichandrasuri, Hemsagarsuri, Ratnatrayvijay
Publisher: Ranjanvijay Jain Pustakalay
View full book text
________________
૧૪૪
ઉપદેશપદ-અનુવાદ પાસે ધન છે, માટે આ વાત ઉપર મારા નામનું હોલક વગાડો.” વળી બીજા કોઈ સંતોષી અને તેથી જ અતિશય સુખીપણું પામેલા ગૃહસ્થ મંદગતિએ નૃત્ય-ગીત કરતાં આ પ્રમાણે સુભાષિત ગાયું. “સંસારના વિષયો તરફ મારી મતિ શુષ્ક-વૈરાગ્યવાળી થઈ છે-મતિની ઉજ્જવલતાથી હંમેશાં સુગંધ છે. મારી ઇચ્છાનુસાર વર્તનારી મને ભાર્યા છે, પ્રવાસ કરવો પડતો નથી, માથે દેવું નથી અને એક હજારની મારી મૂડી છે, તો મારું હોલક વગાડો.'- આ પ્રમાણે યુક્તિથી દરેક ધનપતિઓની પ્રૌઢ સંપત્તિ જાણીને યોગ્યતા પ્રમાણે સર્વે પાસેથી ધન માગીને રાજયભંડારમાં ઘણો ધન-સંચય કર્યો. અહીં હોલે, ગોલે, વસુલે એવાં વચનો નીચ પાત્રોનાં સંભાષણમાં હોય છે, પરંતુ અહિ જે કહેલ છે, તે તો વાજિંત્ર ઢોલક તરીકે સમજવું.
ચાણક્ય આ પ્રમાણે રાજયની ચિંતા રાખતો હતો અને ચંદ્રગુપ્ત રાજા રાજ્ય પાલન કરતો હતો. હવે કોઈક સમયે ભયંકર દુષ્કાળ પડ્યો.
તે સમયે સંભૂતિવિજય નામના ગુરુ વૃદ્ધાવસ્થાના કારણે તે જ નગરમાં સ્થિરવાસ કરીને રહેલા હતા અને પોતાના શિષ્યોને સમુદ્રકિનારા પરના સ્થાને મોકલ્યા. નવા આચાર્યને જ્યારે આચાર્ય મહારાજ મંત્ર, તંત્ર ભણાવતા હતા. તે સમયે બે નાના સાધુઓ નજીક સેવામાં હતા.તેઓ બંને તે મંત્ર તંત્ર જાણીગયા,તેઓને જો કે મોકલી તો આપ્યા હતા, પરંતુ ગુરુનો વિરહ તેઓ સહન કરી શક્યા નૃહિ, જેથી થોડો માર્ગકાપ્યા પછી તેઓ બંને પાછા વળ્યા બાકીનો સાધુ-સમુદાય નક્કી કરેલા સ્થાને પોહંચી ગયો. અહિં સંભૂતિવિજય ગુરુ મહારાજ દુષ્કાળ સમયના કારણે શ્રાવકાદિના ઘરોમાં જાતે જ ભિક્ષા લેવા જતા હતા,પ્રાસુક અને એષણીય -કલ્પે તેવી નિર્દોષ ભિક્ષા પ્રમાણે પોતે જ લાવતા હતા. પહેલા શિષ્યોને આહાર આપી બાકી જે કંઈ રહે, તેટલો જ પરિમિત અલ્પાહાર પોતે લેતા હતા. એટલે વૃદ્ધાવસ્થા સાથે ઓછો આહાર લેતા હોવાથી તેમનું શરીર ઘણું દુર્બલ પડી ગયું. તેમના આવા દુર્બલ શરીરને દેખીને તે બંને શિષ્યો વિચારવા લાગ્યા કે, આપણે અહિ પાછા આવ્યા તે ઠીક ન કર્યું. કારણ કે, આપણે આવીને ગુરુ મહારાજને ભારે પડ્યા. આપણે તેમને ગાઢ પરેશાન પમાડનાર બન્યા.તો હે ભોજનનો બીજો કોઈ માર્ગ અપનાવીએ અદશ્ય કરનાર એવું અંજન તેઓએ આંજવું. ગુરુનેકહ્યા કે જણાવ્યા વગર ચંદ્રગુપ્તના ભોજન સમયે અંજને આંજીને રાજમહેલમાં એવી રીતે પ્રવેશ કર્યો કે, કોઈ પુરુષે તેઓને ન દેખ્યા. તેઓ બંનેએ રાજા સાથે ત્યાં સુધી ભોજન કર્યું કે, જ્યાં સુધી ધરાયા. આ પ્રમાણે દરરોજ તેઓ ભાણામાંથી પૂરતું ભોજન અદશ્યપણે કરી જતા હતા હવે રાજા દરોરજ ભૂખ્યો રહેતો હોવાથી શરીરે દુર્બળ પડી ગયો, એટલે ચાણક્યપૂછયું કે, “શા કારણથી ?” તો કે સમજી શકાતું નથી કે ભાણામાંથી મારો આહાર કોઈ હરી જાય છે ? મારા ભાગમાં તો ઘણો અલ્પ આહાર બાકી રહે છે. ત્યારે ચાણક્યના મનમાં વિતર્કથયો કે, અત્યારે આ સમય સુંદર નથી. તો કોઈક અદશ્ય બની આના થાળમાંથી ભોજન ખાઈ જાય છે. તે જાણવા માટે ભોજનશાળાના આંગણામાં ઇંટોનું ચૂર્ણ પાથર્યું. (૧૨)
બીજા દિવસે પ્રવેશ કરતા હતા, ત્યારે તેનાં પગલાં અને પગલાંની પંક્તિઓ દેખી, પણ તે બંને દેખાતા નથી, એટલે દ્વાર બંધ કરી મૂંઝવનાર ધૂમાડો ઉત્પન્નકર્યો. એટલે
