Book Title: Updeshpad Mahagranth
Author(s): Haribhadrasuri, Munichandrasuri, Hemsagarsuri, Ratnatrayvijay
Publisher: Ranjanvijay Jain Pustakalay
View full book text
________________
૧૪૨
ઉપદેશપદ-અનુવાદ
(નામનાં હથિયારો) જ્યારે શક્તિવાળા પરાક્રમી પુરુષોના હાથથી છોડવામાં આવતા હતા, ત્યારે અનેક શત્રુજનો ઉપર પડતી હતી અને તેઓ તરત જ યમરાજાના પરોણાઓ બનતા હતા. મોટા પર્વતના શિખર સરખાં ઊંચાં એવા કોટનાં શિખરો વીજળી પડવાથી જેમ તેમ ધરણી ઉપર-નીચે પડતાં હતાં.કાન સુધી ખેંચેલા ધનુષદંડથી છોડેલી બાણશ્રેણિઓ બંનેના સૈન્યોના મનુષ્યનો પ્રાણોને પ્રલય પમાડનારા થાયછે. વિવિધ પ્રકારના આકારને ધારણ કરનારા કિલ્લાઓ ખંડિત થઈ પડી જાય છે. સેંકડો સુરંગો ખોદાય છે. પત્થર સરખાં શસ્ત્રો અને પોષાણોના ઢગલાઓ પડે છે. આવા પ્રકારનાં યુદ્ધ ચાલતાં હતાં-એમ કેટલાક દિવસોપસાર થયા, પછી નંદરાજાનું સૈન્ય ભગ્ન થયું અને નંદરાજાને ધર્મદ્વાર માગ્યું.ત્યારે કહ્યું કે, ‘એક રથથી તમારાથી જેટલું લઈ જઈ શકાય તેટલું ગ્રહણ કરો.’
એટલે નંદરાજા બે ભાર્યાઓ, એક કન્યા અને કેટલુક ધન ગ્રહણ કરીને જ્યાં નગરદરવાજે પહોંચ્યો, એટલામાં કન્યાની ઘણા વિલાસવાળી દૃષ્ટિ ચંદ્રગુપ્ત ઉપર પડી. પિતાએ તેની સાથે જવા અનુમતિ આપી. જેટલામાં કન્યા રથ ઉપર ચડવા લાગી. એટલામાં ચંદ્રગુપ્ત સંબંધી જે રથ હતો, તેના નવા આરા ક્ષણવારમાં ભાંગી ગયા-એલે ચંદ્રમુખ સરખો ચંદ્રગુપ્ત સ્લાન મુખવાળો થયો. ચાણક્યે તેને કહ્યું કે, ‘તેને રથમાં ચડતી રોક નહિં. કારણ કે, નવ પાટ-પરંપરા સુધી તારા વંશમાં સ્ફુરાયમાન સત્ત્વવાળા રાજપુરુષો રાજ્ય કરશે. નગરના મધ્યભાગમાં ગયા પછી રાજ્યના બે ભાગો સ્થાપન કર્યા. અહીં નંદના મહેલમાં નંદરાજાની એક વિષભાવિત દેહવાળી, સ્પર્શવિષયવાળી (ઝેરવાળી) કન્યા હતી. (૭૫) તે પર્વતરાજા પાસે ગઈ, તેને પણ પરણવાની ઇચ્છા થઈ, તે તેને અર્પણ કરી. વિવાહવિધિ શરૂ કર્યો, ત્યારે અગ્નિ પ્રગટાવ્યો અને જ્યારે પર્વતરાજાનો કન્યા સાથે હસ્તમેળાપ (વખતે) સ્પર્શ કરાવ્યો, તેથી રાજાના શરીરમાં ઉગ્ર વિષ વ્યાપી ગયું. ‘હે મિત્ર ! હું મરી જાઉં છું, માટે તેનો પ્રતિકાર કર' ચંદ્રગુપ્ત જ્યાં તેનો આદર કરવા તૈયાર થયો, એટલે ચાણક્યે ભયંકર ભ્રકુટી ચડાવી અટકાવ્યો. તરત જ ચંદ્રગુપ્ત પાછો વળ્યો અને પેલો પર્વતરાજા વિષકન્યાના સ્પર્શના ઝેરથી મૃત્યુ પામ્યો. એટલે હવે બંને રાજ્યો સુખેથી તેની માલિકીનાં થયા. હવે નંદરાજાના પરિવારના પુરુષો ચંદ્રગુપ્ત પાસેથી આજીવિકા ન મેળવવાથી તે જ નગરમાં વારંવાર ચોરી કરવા લાગ્યા. (૮૦) હવે ચાણક્ય એક સખત ચોર પકડનાર આકરા પુરુષને શોધતો હતો,ત્યારે નગર બહાર પરિભ્રમણ કરતાં કરતાં તેણે એક નલદામ નામના કોલિકને દેખ્યો. તે જ્યારે પોતાનું ઘર બનાવતો હતો,ત્યારે તેના પુત્રને ધીમેલ સરખા તીક્ષ્ણ મુખવાળી કીડીઓએ ડંખ આપ્યા. એટલેતેના ઉપર નવલદામ અત્યંત ક્રોધે ભરાયો અને તે કીડીઓનું મૂળ-ઉત્પત્તિસ્થાન ક્યાં છે ? તેનું દર કોશથી ખોદીને અગ્નિદાનથી સર્વથા બાળી નાખ્યું કે, ‘હવે ફરીથી નવી કીડીઓ ઉત્પન્ન ન થાય.' ચાણક્યે વિચાર્યું કે, ‘આના કરતાં બીજો કોઈ મારા ચિંતવેલા કાર્ય માટે સમર્થ નથી.' એ પ્રમાણે ત્રિદંડી ચાણક્યે તે નલદામને રાજાપાસે
૧ ધર્મદ્વાર સ્થાનિક રાજા માર્ગે, ત્યારે પોતે એક રથમાં જેટલું સમાય તેટલું દન વગેરે સામગ્રી અને પોતાના સ્વજનોલઈને જાયતો, તેને નિર્ભયપણે બહાર ળઈ જવા દેખાય છે.
