Book Title: Updeshpad Mahagranth
Author(s): Haribhadrasuri, Munichandrasuri, Hemsagarsuri, Ratnatrayvijay
Publisher: Ranjanvijay Jain Pustakalay
View full book text
________________
૧૦૨
ઉપદેશપદ-અનુવાદ
નાળચાનું મુખ બહુ સાંકડું હોય છે, તેમ ખર્ચકરવાના પ્રસંગો ઘણા આવે છે અને આવક કરવાના પ્રસંગો ઓછા હોય છે, તેમ આવક થાયતે કરતાં ખર્ચ બહુ થોડો થોડો કરવો એમ વ્યવહાર કરે તો, મેળ બરાબર રહે છે.
ચોથા આચાર્ય કહે છે કે, હરેલા ભૌતાચાર્યની સંખ્યા આ બુદ્ધિના વિષયમાં જણાવેલી છે - કોઈ દયાળુ પુરુષે કેટલાક ભૌતો (ભરડા) કોઈક ઊંડી નદીના ઊંડા જળમાંથી પાર ઉતરતા જળપ્રવાહમાં તણાઈ જતા હતા, તેમને બહાર કાઢ્યા.તેઓએ પોતાની સાથે દશ છીએ' એમ નક્કી કરેલું હતું, પણ જડપણાથીપોતાની ગણતરીકર્યા વગર ગણતરી કરવા માંડ્યા, એટલે પ્રથમની કરેલી સંખ્યા પૂરી થતી ન હતી,ત્યારે વિષાદવાળા તેઓ વિલાપ કરવા લાગ્યા કે, ‘આપણામાંથી એક નદીના પૂરમાં તણાઈ ગયો.' ત્યારે નજીક રહેલા કોઈકે તેમને કહ્યુ કે, ‘ગણતરીકરવામાં તમે પોતે તો પોતાને ગણતા નથી.' જ્યારે પોતાની પણ સાથે ગણતરી કરી, ત્યારે તેમની સંખ્યાનો અંક પુરાયો. (૧૧૦)
૧૧૧- કૂપ નામના દ્વારનો વિચાર-કૂવામાં પાણીની સેર કેટલેઊંડે હશે ? તેનું જ્ઞાન થવું. કેવી રીતે થાય ? જમીનમાં તેવા કોઈ કૂવા કરાવનારના કહેવાને અનુસારે જમીન ખોદ્યા છતાં પણ જળ-પ્રાપ્તિ ન થાય, ત્યારે ખોદનારાઓ પાસે તે જ કૂવામાં ખોદાવેલા ભાગમાં તિચ્છી જમણી-ડાબી સવળી-અવળી લાતો પગની પાનીથીપ્રહાર કરવા રૂપ ભૂમિ ઉપર પગ ઠોકવા. આનો પરમાર્થ એ છે કે -
કોઈક ગામડિયાઓએ કોઈક સ્થળે અતિ મીઠું-સ્વાદિષ્ટ જળ મેળવવા માટે બીજો કોઈ ઉપાય ન મળવાથી કોઈ કૂવા કરાવનાર, કે તેવી જાતના અંજન-પ્રયોગ દ્વારા ભૂમિમાં જળ દેખનારાઓને પૂછ્યું કે ‘આ ભૂમિમાં જળ છે કે નહિં ?' તેણે કહ્યુંકે, ‘નક્કી છે જ.’ તો કેટલા પ્રમાણમાં જમીન ખોદવાથી મળશે ? કહ્યું કે, દશ પુરુષ પ્રમાણ ખોદવાથી જળ મળશે.' ત્યારે તેણે કૂવો ખોદાવવાનો શરૂ કર્યો. કહેલા પ્રમાણ સુધી ખોદ્યું, તો પણ જળ ન મળવાથી ફરી ફૂછ્યું કે, ‘પાણી કેમ નીકળતું નથી ?' પોતાના અંજનની સફળતા બરાબર છે જ “એમ સમજીને કહ્યુ કે, ખોદેલી, જમીનમાં ડાબી કે જમણી બાજુ પગની પાનીથી કૂવામાં પ્રહાર કરો-પાટુ મારો.' તે પ્રમાણે કર્યું, એટલે પુષ્કળ પ્રમાણમા પાણી નીકળ્યું. બીજા વળી એમ કહે છે કે ‘એ જ પ્રમાણે અંજનનો પ્રયોગ કરીભૂમિમાં રહેલ નિધાનને કોઈકદેખે છે,તેને કોઈકે પૂછયુ કે, ‘અમારું નિધાન અહિં છે કે નથી ?' જો છે, તો કેટલા ઊંડાણમાં છે ?' ત્યાર પછી તેણે પણ જમીનમાં ખાડો ખોદ્યો. પછી તેને પણ નિધાન સંપત્તિની પ્રાપ્તિનો ઉપાય ‘ડાબી કે જમણી બાજુ કે પડખાની બાજુ પગથી લાત મારવા રૂપ' બતાવ્યો અને નિધાન મેળવ્યું. (૧૧૧)
૧૧૨- અશ્વદાર મુદ્ર-કિનારે લોકોને ફાવટ આવે તેવા ગુણવાળો પા૨સકાંઠા (પર્શિયા) નામનો પ્રદેશ હતો.ત્યાં વિશાળ વૈભવવાળો એક અશ્વપતિ રહેતો હતો. કોઈ વખત એક કુળવાન યુવકને અશ્વોનો રખેવાળ બનાવ્યો. ત્રણગણો ઘણો જ વિનય કરવા દ્વારા તેણે શેઠની કૃપા સંપાદન કરી. અતિરૂપથી મનોહર એવી શેઠની પુત્રી તે યુવક વિષે રાગ પામી, ત્યારે તેને કહ્યું કે, ‘મારા પિતા જ્યારે તમોને વેતન પગાર આપે, ત્યારે
