Book Title: Updeshpad Mahagranth
Author(s): Haribhadrasuri, Munichandrasuri, Hemsagarsuri, Ratnatrayvijay
Publisher: Ranjanvijay Jain Pustakalay
View full book text
________________
૧૦૩ અતિબારીકપણે પરીક્ષા કરેલા એવા બે અશ્વો માગજો.” પરીક્ષા કરવાનો ઉપાય તેણે આ પ્રમાણે જણાવ્યો. વિશ્રાંતિ કરતા ઘોડાઓમાં જે ઘોડો ભડકે નહિ, તેની માગણી કરવી, આનંદિત મનવાળા તે યુવકે તેના વચનનો સ્વીકાર કર્યો. પહેલેથી જ તેવા પ્રકારના ઘોડાની પરીક્ષા કરી લીધેલી છે, તેથી વેતન-દાનના સમયે પરીક્ષિત બે અશ્વોની માગણી કરી. અશ્વપતિએ સ્નેહ સહિત કહ્યું કે, આ સર્વ અશ્વોમાં આ બે ઘોડા ઉત્તમ છે, એ બે ગ્રહણ કરે છે, તો સર્વે ઘોડા કેમ ગ્રહણ કરતો નથી ? ત્યારે સામો જવાબ આપ્યોકે, “મારે સર્વેનું પ્રયોજન નથી.” ત્યારે અશ્વપતિએ વિચાર્યું કે, “આ યુવક ઘણા લક્ષણોનો ભંડાર છે. નહિતર આટલા અશ્વોમાંથી માત્ર આના ઉપર જ દૃષ્ટિ કેમ ઠરી ? તો મારી પુત્રી આપીને તેને ઘરજમાઈ કરું.” આ વાત પોતાની પત્નીને કરી, તો તે તેમ ઇચ્છતી નથી. ત્યારે અશ્વપતિએ કહ્યું કે, “હે ભોળી ! આ લક્ષણવંત યુવક મારા ઘરની આબાદી કરનારો થશે.” આ વિષયમાં એક ઉદાહરણ આપું છું, તે સાંભળ-“એક યુવકને તેના મામાએ પોતાની પુત્રી આપી, પરંતુ ઘરે કંઈ પણ કાર્યકરતો નથી, પરંતુ અટવીમાં જઈને સાંજે ખાલી હાથે પાછો આવે, ત્યારે તેની સ્ત્રી ઠપકો આપવાલાગી કે, “તમે તદન આળસુ કેમ રહો છો ?” છઠુઠ મહિને તેણે લક્ષણયુક્ત કાષ્ટ મેળવ્યું અને તેમાંથી એક લાખ પ્રમાણ દ્રવ્ય મળે તેવું કાષ્ઠમાપ વિધિથી ઘડાવ્યું. એક ધાન્યના વેપારીને વેચી તેણે ઇચ્છિત ધન મેળવ્યું. તે લક્ષણવંતા કાષ્ટમાપના પ્રભાવથી તેને ઘરે અનેક પુત્રાદિક સંપત્તિ પ્રાપ્ત થઈ. એ પ્રમાણે ઘરમાં લક્ષણયુક્ત કોઈનો પ્રવેશ થાય, તો કુટુંબની વૃદ્ધિ થાય.” ત્યાર પછી લક્ષણવાળા તેને પોતાની પુત્રી આપી. અથવા –
દ્વારિકા નગરીમાં કૃષ્ણ રાજય-પ્રાપ્તિ કરી, ત્યારે કૃષ્ણ અને તેના કુમારો અશ્વ-વેપારીઓ દ્વારા અશ્વો ખરીદવા માંડ્યા.તેમાં કુમારો પુષ્ટ શરીરવાળા અશ્વો નક્કી બળવાન હોય છે - એમ માનીને ખરીદ કરવા લાગ્યા. જ્યારે કૃષ્ણજી દુર્બળ હોવા છતાં પણ લક્ષણવાળા ઘોડાને ખરીદ કરે છે. તેને દેખી કુંવરો હસવા લાગ્યા કે, આવો દુર્બલ ઘોડો કેમ ખરીદ્યો ? ત્યારે કુષ્ણજીએ પ્રત્યુત્તરમાં જણાવ્યું કે - “આ અશ્વકાર્ય સાધવા સમરથ છે, પુષ્ટ પણ આ તમારા અશ્વો તેવા નથી, એટલું જ નહિ, પરંતુ બીજા ઘોડા અને બીજી પણ ઘણી વસ્તુઓ આના પ્રભાવથી પ્રાપ્ત થશે.” આ પ્રમાણે અશ્વપતિ અને કૃષ્ણની વૈનયિકી બુદ્ધિનો પ્રભાવ છે કે, જેથી પહેલાએ ઘરજમાઈ અને ઘોડા બંનેને સ્વાધીન રાખ્યા. (૨૦)
ગાથા અક્ષરાર્થ : - અશ્વ નામનું દ્વાર–અશ્વનું રક્ષણ કરનાર યુવક, અશ્વપતિની પુત્રીની શીખવણીથી ગોફણથી ફેંકેલા પાષાણના ટૂકડા જે વૃક્ષ ઉપર ચડીને છોડવામાં આવતાહતા, છતાં નિર્ભય રહે તેવા અશ્વોની પગાર પે માગણી કરવી. બાકીની હકીકત દષ્ટાન્તોમાં કહેવાઈ છે. (૧૧૨)
૧૧૩- ગર્દભ નામનું દ્વાર આ વિષયમાં કોઈ યુવાન-પ્રિય રાજાએ વિજય યાત્રાએ પ્રયાણ કર્યું, ત્યારે સર્વે લોકોને જણાવ્યું કે, મારા સૈન્યમાં એક પણ વૃદ્ધ પુરુષ દેખાવો ન જોઈએ. અર્થાત્ મારા સૈન્યમાં સાથે એક પણ વૃદ્ધને ન લેવો. તે પ્રકારે તે વિજયયાત્રામાં
