Book Title: Updeshpad Mahagranth
Author(s): Haribhadrasuri, Munichandrasuri, Hemsagarsuri, Ratnatrayvijay
Publisher: Ranjanvijay Jain Pustakalay
View full book text
________________
૧૩૯ જ રાજા સમાન થશે. એ પ્રમાણે આચાર્ય ભગવંતે કહ્યું ચણિપુત્ર હોવાથી તેનું “ચાણક્ય' એવું નામ સર્વત્ર પ્રસિદ્ધિને પામ્યું. સારાં લક્ષણો ધારણ કરનારા એવો તે અનુક્રમે મોટો થવા લાગ્યો. બાલભાવ પૂર્ણ થયા પછી તેણે વિદ્યાનાં સ્થાનોનો અભ્યાસ કર્યો. શ્રાવકપણું પામ્યો. ભવથી નિર્વેદ-વૈરાગ્ય પામ્યો, તેને અનુરૂપ અતિભદ્રક બ્રાહ્મણવંશમાં જન્મેલી એક કન્યાની સાથે તેણે લગ્ન કર્યું. સંતોષથી આનંદિત મનવાળો તે રહેતો હતો. નિષ્ફર પાપકર્યો છોડવા હંમેશાં ઉઘુક્ત રહેતો હતો. હવે કોઈક સમયે તેની ભાર્યા પિયરમાં લગ્નોત્સવ-પ્રસંગે ગઈ હતી.ઘણા લાંબા સમયે બીજી પણ સ્નેહ રાખનારી બહેનો આવેલી હતી, પરંતુ તેઓ સમૃદ્ધિશાળીકુળમાં પરણાવેલી હોવાથી સુંદર કિંમતી સારા અલંકારોથી અલંકૃત થયેલી શોભા પામતી હતી. “ખરેખર વૈભવ જેનો ચાલ્યો ગયો હોય, તેવાને પોતાની પત્ની પણ છોડી દે છે.” સવગે અપૂર્ણ એવી અમાવાસ્યાની રાત્રિ ચંદ્ર સાથે સંબંધ કરે ખરી ? એ વચનને અનુસરીને તેના સર્વ પરિવારે ચાણક્યની પત્નીને નિર્ધન પતિવાળી હોવાથી ખૂબ અપમાનિત કરી સમૃદ્ધિશાળી બહેનો ગ્રહદેવતાની જેમ પુષ્પ તંબોલ, વસ્ત્રો, શણગાર આદિથી પોતાના શરીરને સુંદર બનાવીને પ્રસંગે પ્રસંગે આનંદથી ભ્રમણ કરતી હતી. “એક માતા તથા એક પિતા હોવા છતાં પણ હું તેમનાથી પરાભવ પામી “જગતમાં એક વૈભવને છોડીને બીજો કોઈ પદાર્થ વલ્લભ હોતો નથી. આ પ્રમાણે હૃદયમાં મરવાનું દુઃખ ધારણ કરીને ચાણક્યને ઘરે પાછી આવી. ત્યારે રુદન કરવા લાગી. અતિ આગ્રહથી પૂછયું, ત્યારે તેણે બનેલો વૃત્તાન્ત કહ્યો. દુનિયામાં સ્ત્રીનો પરાભવ અસહ્ય છે. તેથી તરત જ તે ધન શોધવા માટે તૈયાર થયો. તે વખતે પાટલિપુત્રમાં નંદરાજ બ્રાહ્મણોને દક્ષિણા આપતો હતો. તે ત્યાં ગયો, ત્યારે પહેલાં થયેલા ક્રમસર નંદ રાજાઓનાં સર્વ આસનો કાર્તિક અમાવાસ્યાના દિવસે નિયત કરી સ્થાપન કર્યા હતાં. તેમાં જે પ્રથમ આસન હતું, ત્યાં તેવા પ્રકારની લગ્નશુદ્ધિ હતી, તે ધારીને તે એકદમ તે ઉપર બેસી ગયો. તો એક સિદ્ધપુત્રે કહ્યું કે “આવેલા આ બ્રાહ્મણે નંદના વંશની સર્વ છાયાને પગથી ચાંપીને આક્રમી છે. એટલે દાસીને તેને કહ્યું કે, “હે ભગવંત ! તમે બીજા આસન ઉપર બેસો.” “ભલે તેમ થાઓ' એમ કહી ત્યાં પોતાનું કંડિકા (કમંડળ)ની સ્થાપના કરી. ત્રીજા આસન ઉપર દંડ સ્થાપ્યો, ચોથા ઉપર ગણોતિયા, પાંચમા ઉપર બ્રહ્મસૂત્ર, એ પ્રમાણે ઘણાં આસનોનો રોકતા તે બ્રાહ્મણને ધીઠો જાણી અપમાનિત કરી વિદાય કર્યો.
હજુ દેશાન્તરમાં જવા માટે પ્રથમ પગનું મંડાણ કરું છું, ત્યાં આમ થયું. તે સમયે નિર્ભય થઈ નિઃશંકપણે ઘણા લોકો સમક્ષ તે એમ કહેવા લાગ્યો કે - “કોશ અને સેવકોથી જેનું મૂળ મજબૂત છે, પુત્રો અને પત્નીઓથી જેની શાખાઓ વૃદ્ધિ પામેલી છે - એવા નંદરાજાને, જેમ ઉગ્રવાયુ મોટા વૃક્ષને ઉખેડી નાખે, તેમ હું તેના રાજયનું પરિવર્તન કરીશ.”
- ત્યાર પછી નગરમાંથી નીકળીને રાજપદ-યોગ્ય પુરુષની શોધ કરવા લાગ્યો. કારણ કે પહેલાં સાંભળ્યું હતું કે, “હું બિંબાંતરિત-રાજા નહિ, પણ રાજા સમાન અધિકારવાળો થવાનો છું.” પૃથ્વીમંડલમાં પરિભ્રમણ કરતાં કરતાં ચાણક્ય મોરપોષક નામના ગામે પહોંચ્યો, તો પરિવ્રાજકના વેષને ધારણ કરનાર તેને દેખી નંદરાજાના પુત્રના વંશમાં થયેલ અને તે ગામના અધિપતિની પુત્રીને ચંદ્ર-પાન કરવાનો દોહલો થયેલો છે, જેને કોઈ પૂર્ણ કરી શકતા ન હતા.
