Book Title: Updeshpad Mahagranth
Author(s): Haribhadrasuri, Munichandrasuri, Hemsagarsuri, Ratnatrayvijay
Publisher: Ranjanvijay Jain Pustakalay
View full book text
________________
૧૦૬
ઉપદેશપદ-અનુવાદ શોક્યોએ રામને સીતાનું રાવણનું અર્થીપણુંકથન કર્યું. અહિં “અર્થિતા શાસનને એની વ્યાખ્યા કરી તો પણ અસ્થિત્તા સાસણે” એવો જે પ્રાકૃત પાઠ છે, તે પ્રાકૃતલક્ષણ-વશ થયો છે, પ્રાકૃતમાં એમ કહેવું છે કે - “
બિન્દુ-અનુસ્વાર અને વિર્ભાવ લોપ કર્યા હોય અગર ન હોય ત્યાં આપ્યા હોય, તો પણ અર્થ તો પૂર્વે રહેલો હોય તે જ કાયમ રહે છે.” (૧૧૪)
૧૧૫- ગ્રંથી નામનું દ્વાર-મુરંડરાજાને ગુપ્ત છેડાવાળું સૂતર, સરખી કરેલી લાકડી અને મીણનો ડાભડો મોકલાવ્યો. તેણે પાદલિપ્તસૂરિને બતાવવાં તેમણે મીણ ગળાવી છેડો શોધી આપ્યો,લાકડીને તરાવી તથા તેંબડાને સીવરાવ્યું. એમ ગાથાર્થ જણાવ્યો. હવે વિવરણકારે વિસ્તારથીગાથાનો અર્થ સમજાવ્યો છે -
મુસંડરાજા અને પાદલિપ્તસૂરિ - પાટલિપુત્ર નગરમાં મુરુંડ નામનો રાજા હતો. પોતાને જ્ઞાની માનતા કોઈકે તે રાજાની પર્ષદાની પરીક્ષા કરવા માટે જેનો અગ્રભાગ જાણી ન શકાય તેવું સૂતર, ઉપર-નીચે સરખો ગોળદંડ અને મીણથી લેપ કરેલ ગોળાકાર ડબ્બો મોક્લયો. તેવા પ્રકારના જાણકાર નિષ્ણાતોને બતાવ્યા. ત્યારપછી અનુક્રમે વિહાર કરતાં પાદલિપ્તાચાર્ય ત્યાં પધાર્યા, રાજકુલમાં પધારેલા તેમને આ પદાર્થો બતાવ્યા. તેમણે ગરમજળથી મીણ ઓગાળીને સૂતરનો અગ્રભાગ કે છેડો મેળવ્યો.ગોળ લાકડી નદીના જળમાં વહેતી મૂકીને તરાવી, તેમાં જે ભાગ ધરે વજનદાર હતો, તે બહુ ડુબવા લાગ્યો, તેથી કાષ્ટનું મૂળ તે છે - તેવો નિર્ણય કર્યો. મીણ લપેટેલો ગોળ ડાભડો અતિઉષ્ણ જળમાંડૂબાડી મીણ ઓગાળી, તેનું ઢાંકણું પ્રગટ કરી ઉગાડ્યું. પછી પોતે છિદ્ર વગરનું મોટા પ્રમાણવાળું એકસૂંબડું ગ્રહણ કરીને અત્યંત ન દેખી શકાય તેવી પાતળી ચીરાડ ઉત્પન્ન કરી તેની વચ્ચે રત્નો મૂક્યાં. ત્યાર પછી જૈનશાસ્ત્ર પ્રસિદ્ધ છૂપી સીલાઈ વડે તે સીવી લીધું. ત્યાર પછી તે માણસોને જણાવ્યું કે - ‘આ તંબડું તોડ્યા ફાડ્યા કે ચીર્યા વગર તમારે અંદરથી રત્નો કાઢી લેવાં - એમ કહીને
ત્યાં તુંબડું મોકલી આપ્યું, પરંતુ તેઓ આ વૈયિકી બુદ્ધિ વગરના હોવાથી તેમ કરવા સમર્થ થઈ શક્યા નહિ. (૧૧૫).
જે વિષ-પ્રયોગ ૧૧૬ - ઔષધ દ્વાર-કોઈક રાજાએ પોતાના નગરને ઘેરો ઘાલનાર શત્રુસૈન્યને પોતાના દેશની અંદર આવી પહોંચેલું સાંભળી તેને ખાળવાનો બીજો ઉપાય ન મળવાથી તેના આવવાના માર્ગમાં જળાશયોને ઝેર નાખીને પાણી ન પીવા લાયક કરી નાખ્યાં. અને તે માટે વિષનો કર લોકો ઉપર નાખ્યો. “દરેક પાંચ પાંચ પલપ્રમાણ ઝેર રાજભંડારમાં પહોંચાડી જવું.” કોઈક વૈદ્ય માત્ર પાંચ પલના બદલે યવ જેટલું જ અલ્પ ઝેર લાવ્યો. એટલે રાજાએ કોપાયમાન થઈ ને કહ્યું કે - “તું મારી આજ્ઞાનો ભંગ કરનાર છે. ત્યારે વૈધે કહ્યું કે – “હે દેવ ! આ ઝેર ઘણું અબ્ધ હોવા છતાં તેનાથી સોગણી-હજારગણી કે લાખગણી બીજી વસ્તુને પોતાના જેવી બનાવવાની તેમાં તાકાત છે.” ત્યારે રાજાએ વૃદ્ધ હાથીના પૂંછડાના એક વાળને તે વિષ લગાડીને જોયું. વિષ ત્યાંથી ચડીને હાથીના શરીરમાં વ્યાપવા લાગ્યું. રાજાના મંત્રીએ કહ્યું કે – “એ વિષનો પાછો ઉતાર કરે, તેવું કોઈ ઔષધ છે કે કેમ ?' ત્યારે વૈધે તે વિષ
